Konu: Ömer Hayyam

İranlı astronom bilim adamı şair bilgin ve filozoftur. Asıl adı Giyaseddin Ebu'l Feth Bin İbrahim El Hayyam' dır. Ömer Hayyam İran ve doğu edebiyatında rubai türünün kurucusudur. Batı ülkelerinde adına birçok dernek kurulmuş rubaileri bütün batı dillerine çevrilmiştir. Matematik fizik astronomi ve tıp alanlarında birçok icadı ve önemli eseri bulunmaktadır. İbn-i Sina'dan sonra Doğu'nun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul edilmiştir.

18 Mayıs1048'de İran’ın Nişabur kentinde doğdu. Ömer Hayyam bir çadırcının oğluydu. Bu yüzden acem dilinde çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden aldı. Ömer Hayyam yaşadığı dönemde daha çok bilgin olarak ün kazandı.

Matematik fizik astronomi ve tıp gibi rasyonel ilimler dışında müzik ve şiirle de yakından ilgilendi. İran'ın Selçuklular yönetiminde olduğu dönemde yaşayan Hayyam Horasan ülkesindeki büyük şehirleri Belh Buhara ve Merv gibi bilim merkezlerini gezdi Bağdat'a da gitti. Zamanının hükümdarlarından özellikle Selçuklu Sultanı Melikşah ve Karahanlı Şemsülmülk'ten büyük yakınlık gördü. Saraylarına ve meclislerine sık sık konuk oldu. Residüddin'in "Cami-üt-Tevarih" adlı eserinde anlattığına göre Nizamülmülk ve Hasan Sabbah Ömer Hayyam ile okul arkadaşları ve yakın dosttular. Nizamülmülk bilgisine çok güvendiği için devlet yönetimi konusunda kendisine yardımcı olması için Hayyam’dan yardım istedi ancak o saray entrikalarından hayatının sonuna kadar uzak kalmayı yeğlediği için bu teklifi geri çevirdi.

Gerek kendi yaşadığı dönemde gerekse sonraki çağlarda yazılan tüm kaynaklarda Ömer Hayyam’ın çağının bütün bilgilerini edindiği o alanlarda derin tartışmalara girdiği fıkıh ilahiyat edebiyat tarih fizik ve astronomi okuttuğu yazılıdır.

Hayyam fizik metafizik matematik astronomi ve şiir alanlarında değişik eserler yazdı. Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında İbni Sina'nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi Cebir ve Geometri Üzerine Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet Varlıkla İlgili Bilgi Özeti Oluş ve Görüşler Bilgelikler Ölçüsü Akıllar Bahçesi yer aldı. En büyük eseri Cebir Risalesi'ydi. Matematik bilgisi ve yeteneği zamanın çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili başarılı çalışmalar yaptı. Bunun yanısıra binom açılımını ve bu açılımdaki katsayıları da bulan ilk kişiydi.

Ömer Hayyam'ın edebiyat tarihindeki yerini belirleyen sonraki yüzyıllarda da İslam dünyasının en büyük şairlerinden biri olarak anılmasına neden olan yazdığı rubailerdi. Ömer Hayyam İran ve doğu edebiyatında rubai türünün kurucusuydu. O günlerden bugüne dilden dile dolaşarak gelen sayısının ikiyüz kadar olduğu tahmin edilen rubaileri sonraki çağlara da damgasını vuran eserler oldu.

Hayyam rubailerini yazarken oldukça kolay anlaşılan akıcı ve açık bir dil kullandı. Şiirlerinde gerçekçiydi. Yaşadıklarını ve gözlemlediklerini olduğu gibi dile getirdi. Ona göre en şaşmaz ölçü akıl ve sağduyuydu. İnsanoğlu gerçeğe ancak akıl yolu ile ulaşabilirdi.

Şiirlerinde zamanının haksızlıklarını ve saçmalıklarını ince ve alaycı bir dille yerdi. Dörtlüklerinin konusunu aşk şarap dünya insan hayatı ve yaşama sevinci gibi temalardan seçti. İnsan hayatının ana dokularına felsefi bir gözle baktı.

“Horasan'ın yıldızı; İran'ın ve Irak’ın dahisi feylesofların prensi Ömer” şeklinde anıldı.

4 Aralık 1131'de doğduğu yer olan Nişabur'da hayatı sona erdi.

Hayyam yaptığı çalışmaların çoğunu kaleme almamıştır ancak kendisi birçok teori ve icadın isimsiz kahramanıdır. 21 Mart1079 yılında tamamladığı “Celali Takvimi” olarak bilinen takvim için büyük çaba sarf etmiştir. Güneş yılına göre düzenlenen bu takvim 5000 yılda bir gün hata verirken bugün kullandığımız “Gregoryen takvimi” 3330 yılda bir gün hata vermektedir.

“Horasan'ın yıldızı; İran'ın ve Irak’ın dahisi feylesofların prensi Ömer” şeklinde anıldı.

hepsini hakediyor