I- YATIRIM BANKACILIĞININ KURAMSAL ÇERÇEVESİ

YATIRIM BANKACILIĞI

Yatırım bankacılığının tanımı
Yatırım bankacılığın da tek bir tanım veremiyoruz. Bu çerçeve de yatırım bankacılığının hukuki bir kapsamı olup olmadığı tespit edilemediğinden bu gruba giren mali kurumlar mevduat kabul etmeyen ve kalkınma bankacılığı fonksiyonunu dışında kalan alanlarda faaliyet gösteren müesseseler olarak yorumlanmaktadır. Bu konuda genel bir yaklaşım içinde Investmen Trust ve Mergering den bahsedilebilir.

Investmen Trust : Tasarrufları bir plasman fonu teşkil etmek üzere toplayıp karşılığında certifikat ihraç eden ve bu fonu menkul gayrimenkul veyahut karma değerlere yatırırlar. Bu kurumlar tasarrufla yatırımı aynı zaman da gerçekleştirmektedirler. Certifikatların müessesenin servetinde ifade ettiği pay üzerinden satın alınmasını garanti etmektedirler. Bu tip kurumlar gelişmiş ülkelerde yaygındır.

Bunun dışında para ve sermaye piyasasında döviz piyasasında şirketlerin birleştirilmesinde (mergering) özelleştirmede şirket satın alınmasında kredi için sendika teşkilinde faaliyet gösteren ve merchant bank adı verilen klasik ticari bankalardan farklı olarak az sayıda müşteriyle çalışan bankalarda bu grup içinde yer almaktadır.

Yatırım bankaları esas itibariyle yukarda değindiğimiz iki müesseseden meydana gelmektedir.
Ekonomi politikasında önemli değişiklikler yapan ülkeler ile yabancı sermayenin hızlı bir şekilde girmeye başladığı ekonomilerde (yani yeniden yapılanma sürecine giren ülkelerde) merchant banklar için bahis konusu olan ülkeler gelişme yolunda ki ülkeler grubuna dahil olsa bile faaliyet imkanları artmış demektir. Investmen trust’lar içinde belli bir gelişme seviyesine ulaşmış ekonomilerde rahat çalışma imkanları bulunabilecektir.

Yatırım bankaları dar anlamda devlet kuruluşlarının ve özel şirketlerin menkul kıymetler ihtiyacını başlatan bunlara garanti veren ve tedavülünü sağlayan kuruluşlar ve firmalar diye tanımlayabiliriz.
Geniş anlamda yatırım bankacılığı mevcut servetlerin transferi esham ve tahvilatın tedavülü menkul kıymetlerin yönetimi dahil olmak üzere sermaye teşekkülünün bulunduğu tüm işlemleri ve kuruluşları kapsar.
Bilindiği üzere fon alış verişinin yapıldığı piyasaya sermaye piyasası denilmektedir. Bu piyasayı tasarrufların sermaye fonlarını teşkil ederek yatırımlara yönelmesini sağlayan kurumlar araçlar ve yöntemlerin tümü olarak tarif etmek mümkündür. Yatarım bankaları bu piyasanın en önemli kurumlarından biridir.
Yatırım bankaları Investment Bank’ lar veya Merchant Bank’ lar bütün dünyada ticari bankalardan farklı bir konum içersinde çalışmaktadırlar. Ülkemizde daha bu konunun farklılığı kendisini yeteri kadar ortaya koymamıştır. Hatta o kadar ki kanuna göre her ne kadar aralarında isim farkları olsa da üzerinde mevduat tutmanın haricinde bugün bir ticari bankanın yapabileceği herşeyi yatırım bankaları da yapabilmektedir. Yatırım bankacılığından “ no busines action” istenmektedir. Borsa da özel şirketleri borsaya götürme tekniğini kullanmaları istenmektedir.

Yatırım Bankalarının Çeşitleri

Yatırım bankalarının çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz;
• Toptancılar
• Toptancılık ve Büyük perakendeciliği bir arada yapanlar
• Küçük perakendeciler

Toptancılık emtio piyasasından alınmış ve bir menkul değerin tamamının yataırım bankası tarafından ihraç eden şirket veya kamu kurumundan satın alıp pazarlanması haline ve bunu pazarlayan yatırım bankasını ifade etmektedir. Toptancılar bir grup oluşturarak da çalışabilirler. Çoğu kez başvurulan yol budur. Grubun başı olan ve menkul kıymeti ihraç eden ile görüşmeleri yürüten organizatördür diğerleri ise iştirakçi olarak alınırlar.
Küçük perakendeciler satış işini yüklenmiş olan bir gruba girerek menkul kıymeti kendi adına küçük paketler halinde satın alarak satar veya grubun üyelerinden birine bir risturn karşılığında yardımcı olurlar.
Aradaki tür olan toptancılık ve büyük perakendeciliği bir arada yapanlar diğer ikisini kombine ederek çalışırlar.


Yatırım Bankalarının Fonksiyonları

Yatırım bankalarının fonksiyonlarını genel olarak şöyle sıralayabiliriz;
• Tasarruf sahipleriyle menkul kıymetler ihracı yoluyla uzun vadeli kaynak sağlar. Bu suretle kamu ve özel sektör kuruluşları arasında aracılık yapmak
• Faaliyetlerini dürüst ekonomik ve etken bir şekilde yürüterek gerekli güven havasını yaratıp sermaye piyasasının gelişimine katkıda bulunmak
• Menkul kıymetlerin geniş halk kitlelerine dağılımını kolaylaştırarak ekonomide mevcut servetlerin mülkiyetinin transferini sağlamak
• Gerek menkul kıymet ihracı yoluyla sermaye piyasasında fon talep etmek ve gerekse tasarruflarını menkul kıymetlere yatırarak sermaye piyasasına fon arz etmek isteyenlere danışmanlık yapmak
• Firmalara sermaye piyasası kanalıyla uzun vadeli fon sağlamak
• Menkul değerlere yatırım yapan tasarruf sahiplerinin çıkarlarını korumak anapara ve faiz ödemelerini garanti etmek
• Para ve sermaye piyasasında döviz piyasasında iskonto ve iştirak edilmesi
• Şirket birleştirmedağıtma şekil değiştirme
• Özelleştirme
• Şirket satın alınması
• Kredi için sendika teşkil etmesi
• Under write yapmak
• Her türlü mal mukabili vesaik mukabili akreditif açmak kontr garanti vermek
• Teminat mektupları vermek almaktır.

Bu sayılan fonksiyonlardan bir veya birkaçını yerine getirmek üzere yatırım bankaları kurulmuştur.

Yatırım Bankalarının Kaynakları

Yatırım bankaları fonksiyonlarını yerine getirirken şu fonları kullanırlar:
• Kendi öz sermayesi
• İdarelerinde tevdi bulunan fonlar
• Aldıkları borçlardan oluşan fonlarla faaliyetlerini sürdürürler