Toksikoloji yani zehir bilim kimyasallar ile biyolojik sistem arasındaki etkileşimleri zararlı sonuçları yönünden inceleyen bilim dalıdır. Ya da kimyasalların zararsızlık limitlerini belirleyen bilim dalıdır.

Hemen hemen herkes uygun kullanılmadığında zararlı olacak kimyevi maddelerle temas halindedir. Pekçok ölüm ve belki bunun yüz katı kadar fazla kaza kimyevi maddelerin dikkatsiz kullanılması sonucu meydana gelmektedir.

Toksikoloji üç ana alt dala sahiptir: Bunlardan sanayi toksikolojisi hava ve sudaki kimyevi kirleticilerin zararlı etkilerini inceler. Bunun yanında çalışma ve ev ortamında mevcut olanları da konu alır. Ekonomik toksikoloji ise ilaçlarda yiyeceklere ilave edilen maddelerde kozmetik gübre ve veteriner ilaçlarındaki kimyevi maddelerle meşgul olur. Adli toksikoloji de özellikle ölüm veya ciddi yaralanmayısla sonuçlanan vakaların tıbbi yönüyle meşgul olur.

Her kimyevi madde toksik etkisine bağlı olarak altı sınıftan birinde mütalaa edilir. Çok fazla toksik çok toksik orta derecede toksik az toksik oldukça toksik olmayısan ve oldukça zararsız.

Zehir çok fazla veya çok toksik olan kimyevi maddelere verilen isimdir. Bunların az miktarları ciddi zarara veya ölüme sebep olur. Deney hayvanının her kilogramı için 50 miligram ağızdan verildiğinde 48 saat içinde bu hayvanların en az % 50'sinin ölümüne sebep olan maddeye kimyevi olarak zehir etiketi konulur. İnsanlar için bu miktar yaklaşık olarak bir çay kaşığı dolusu kadardır.

Toksikoloji hayvanlar üzerinde deney yaparak kimyevi maddelerin toksisite derecesini belirlemeye çalışır. Bu maksatla pekçok hayvan kullanılır. Fareler bu iş için kullanılan küçük; mayısmun ve çiftlik hayvanları büyük hayvanlar arasındadır. Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerin tamamlanmasından ve sonucun insanlar üzerindeki etkisi tahmin edildikten sonra sınırlı sayıda deneyin insan üzerinde yapılmasıyla makul bir emniyet elde edilir. Buna kimyevi maddelerin insan derisi üzerinde etkisinin araştırılması misal gösterilebilir.

Eğer kimyevi maddelerin hastalık veya ölüme sebebiyet verdiği zannedilirse ölünün kanı idrarı ve kas parçaları adli toksikolojiye analiz için verilir. Yapılan deneylerle zararlı kimyevi maddeler ve miktarları tespit edilebilir.

Tarihçesi
Toksikoloji denilince akla ilk olarak Paracelsus gelir. 16. yüzyılda Paracelsus'un (1493-1541) zehiri tanımlarken kullandığı "Her madde zehirdir. Zehir olmayısan madde yoktur; zehir ile ilacı ayıran dozdur" şeklindeki ifade bugünkü modern toksikolojinin de çıkış noktasıdır.


Alt Dalları
Tanımlayıcı toksikoloji
Klinik toksikoloji
Çevre toksikolojisi
Endüstri toksikolojisi
Adli toksikoloji
Analitik toksikoloji
Ekotoksikoloji
Uğraş Alanları
Her kimyasalın doza bağımlı olarak toksik etki gösterebilmesi gerçeği toksikolojinin uğraş konularını;
İlaç
Kozmetik
Pestisit
Gıda katkısı
Ev temizlik malzemesi
Endüstriyel kimyasallar olarak çok geniş bir alana yaymaktadır.
Bütün bu kimyasallara organizmayısa yabancı anlamına gelen "zenobiyotik" yahut "ksenobiyotik" adı da verilmektedir.