Konu: İlkyardım Kılavuzu

Yaralanmalarda öncelikle:

-Dezenfektan (mikrop öldürücü) maddenin yaranın içine girmesi engellenmelidir.

-Toz ya da pomat gibi maddeler kullanılmamalıdır.

-Kullanılan sargı fazla sıkılmamalıdır.

Yaralanma terimi demin bazen derialtının hatta daha derindeki dokuların bütünlüğünün bozulması için kullanılır.



Yaralanmalar basitçe şöyle sınıflandırılabilir:



a) Basit yaralanmalar: Şiddetli kanamalara neden olmayan yaşamsal önemi olan organlrın zedelenmediği ve fazla yaygın olmayan yaralanmalardır.

b) Ağır yaralanmalar: Yara derindeki dokuları da içine alıyorsa ve bölgedeki yapıların bütünlüğü bozulmuşsa; genişçe bir alana yayılmışsa ve aynı bölgede birden çok yara varsa; şiddetli kanamalara neden oluyorsa; derindeki yapılar açığa çıkmışsa ya da yara bölgesinde yabancı cisimler kalmışsa ağır yaralanmadan söz edilir. Ağır yaralarımalara yaklaşım ve tedavi yöntemleri ile şiddetli kanamaların tedavisi farklıdır.

Bu maddede yalnız küçük yaralanmalar ele alınacaktır.



Yapılması Gerekenler;



Dikkatsizlik acelecilik ve yorgunluk gibi nedenlerle yalnızca çocuklar değil erişkinler de evde ve evin dışında küçük kazalara uğrayabilmektedir. Bir bıçak ya da kırık bir cam parçasıyla yaralanma sonucunda oluşan ve çok kanamaya neden olan bir kesik duvar ya da demir. törpüsü gibi pürtüklü bir yüzeye sürtünme sonucunda ortaya çıkan bir sıyrık ya da çekiç ve çivi kullanırken ortaya çıkan yaralanmalar karşısında ne yapılmalıdır'? Böyle bir durumda her şeyden önce sakin olmak tartışmaya girmeden yaralanan kişiyi bir an önce aydınlık bir yere oturtmak gerekir.

Bundan sonra acil girişimde bulunacak kişinin aşağıdaki temel noktaları göz önüne alması gerekir:



1)Girişimi yapacak kişi ellerini su. ve sabunla iyice yıkamalı ve temiz bir havluyla kuruladıktan sonra alkolden geçirerek havada kurutmalıdır.



2)Yara kollardaysa yaralının parmaklanndaki yüzükler ve kollaıındaki bilezikler çıkarılmalıdır. Böylece yaralanma bölgesinde ödem oluşursa bölgedeki kan dolaşımı engellenmemiş olur.



3)Yaranın çevresindeki bölge saf suyla (gerekirse su ve sabunla) yıkan-malı yara bölgesine dokunulmamalıdır.



4)Yaranın çevresi dezenfektan (mikrop öldürücü) maddeye batınlmış bir parça pamukla silinmelidir.



5)Yaranın çevresi silinirken dezenfektan maddenin doğrudan yaraya değmemesine dikkat edilmelidir. Dezenfektan madde derinin bütünlüğünün bozulduğu yara bölgesindeki hücrelere zarar verebilir.



6)Yaranın üstüne pomat ya da toz ve pudra halindeki ilaçlar sürülmemelidir.



7)Yara bölgesini steril gazlı bezlerle koruyun.



8)Bölgeyi bir sargı bezi ile çok sıkmadan yaranın her yanını hafifçe ve aynı ölçüde saracak biçimde sann. (Sargı bezinin tek işlevi yara bölgesine sürülen ilacın yerinde kalmasını sağlamaktır.)



9)Yara bölgesinde yabancı cisim (örneğin cam parçaları) varsa sargı yapılmamalı bölgeyi korumak için üzerine bol miktarda birkaç kez katlanmış steril gazlı bez ya da temiz mendil konmalıdır. Bu sırada yaraya baskı uygulamanın yabancı cisimlerin daha da derine gitmesine yol açabileceği unutulmamalıdır.



10)Yara bölgesinde yabancı cisim varsa ya da yara paslı ya da kirli bir cisimle oluştııysa kazazede mutlaka bir ilkyardım merkezine ulaştınlmalıdır.



Küçük Yaraların Bakımı



Evde ya da işyerinde oluşan küçük yaralarda yara bölgesi uygun bir yöntemle temizlenu1kten sonra steril gazlı bezle kapatılıp sanlmalıdır.

Aşağıdaki iki temel kural unutulmamalıdır:

-Kullanılan steril gazlı bezler kuru olmalı; yara bölgesinin yumuşamasını önlemek için yaranın çevresi yıkanıp temizlendikten sonra iyice kurulanmalıdır.

-Bölgeye uygulanan sargı ya da flasterin kirlenmedikçe ya da ıslanmadıkça değiştirilmesine gerek yoktur. Gerektiği gibi yapılan sargı günlerce yara bölgesinde kalabilir.



Sargı Türleri;



Gazlı bez sargısı: Sargı için her boyda gazlı bez piyasada buluqmaktadır; bunlar yaranın tümüyle örtülerek sarılması-nı sağlar. Ne var ki gazlt bezlerin steril olmadığı ve doğrudan yaraya değmesinin sakıncalı olduğu unutulmamalıdır.

Steril sargılar: Piyasada mikroplardan anndırtldıktan sonra paketlenmiş sargılar bulunmaktadır.

Uçgen sargılar: Çeşitli boyutlardaki üçgen sargılar dayanıklı malzemeden yapılmıştır. Bir yandan yara bölgesinin hareketsiz tutulmasını öte yandan sargı bezlerinin yaranın üstünde kalmasını sağlar.

Esnek rulo sargılar: Genellikle bir özelliği olmayan basit sargılar da sıklıkla yaranın üstüne yerleştirilen steril gazlı bezleri yerinde tutmak için kullamlır. Farklı boyutlarda pek çok türü vardır.

Flasterler (yara bandı): Piyasada birçok farklı biçim ve boyutta flaster bulunur. Derin yaralarda birbirinden uzakla

şan yara kenarlarını bir araya getirmek için kullamlır. Plastik ve yapışkan içeren bölüm yaranın çevresindeki sağlam deriye yapıştınlır; flasterin ortasındaki steril gazlı bez içeren bölüm ise yaranın üstünü tümüyle örler.



Sargının Olmadığı Durumlarda;



Yara bakımı için gerekli malzemenin olmadığı durumlarda kanamayı saptayabilmek için açık renkli sargı malzemesi kullanılması önerilir. Steril gazlı bezleri yerinde tutmak için mendil kravat havlu ve hatta kadın çorabı bile kullanılır.



Boğulmalarda ilkyardım



Boğulma aşağıdaki durumlarda gerçekleşebilir:



-Solunum yolu; bilinçsiz olarak dilin arkaya gitmesi başın öne doğru bükülmesi yabancı cisim takma diş ağızda biriken kanın solunum yolunu kapatması veya solunum yollarının yaralanması ses tellerinin şişmesi gibi nedenlerle tıkanabilir.

-Çeşitli zehirli gazlar kafa yaralanmaları gibi nedenlerle santral sinir sisteminin çalışmasının yavaşlaması suda boğulma ve iple boğulmalar v.b. nedenlerle solunum yavaşlayabilir veya durabilir.

-Kalp durması şok durumu elektrik çarpması karbonmonoksit zehirlenmesi nedeniyle de solunum durabilir.

-Göğüs duvarının delici cisimlerle yaralanmaları sonucu da boğulma olabilir.



Boğulma belirtileri boğulmanın derece ve şiddetine göre ikiye ayrılırlar.





a. İlk Safhada Görülenler

-Baş dönmesi ve halsizlik

-Nefes darlığı -Nabız sayısının artması

-Kısmi bilinç kaybı -Boyun damarlarında şişme

-Yanak ve dudaklarda morarma ile birlikte yüzde kızarma kan toplanması.



b. Sonraki Safhada Görülenler

-Dudaklar burun kulaklar ve ayak parmakları mavimtırak gridir.

-Solunum kesik kesiktir veya hiç yoktur.

-Nabız yavaş ve düzensizdir.

-Tam bilinç kaybı vardır.





Boğulma anında ne yapılmalıdır?



-Boğulmaya neden olan etken ortadan kaldırılır. (yabancı cisim ağızda takma diş sakız v.b)-Boyun çene yere dik olacak şekilde arkaya bükülür. Çene açılır dil öne çekilir.

-Ağızdan ağıza yapay solunum yapılır. Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz.





Suda Boğulmada İlkyardım





-Suda boğulma tehlikesi geçiren kişi karaya çıkarılıp sırt üstü yatırılır

-Yakası ve kemeri gevşetilir

-Takma dişi çıkarılır

-Ağzının içindeki yabancı cisimler temizlenir. Ağızdan ağıza yapay solunum yapılır. Soluk verdiği zaman kişinin başı yana çevrilmelidir. Bu hareket 5-6 kez tekrarlanır. Böylece; fazla su köpürerek dışarı çıktığı gibi kişiye yeterli solunum da yapılmış olunur

-Daha sonra ıslak giysiler çıkarılıp yaralı battaniyeye sarılır

-Yutulan suyun çıkartılması için iki el ile yaralının karnı altından tutularak gövdesi yukarı kaldırılır. Bu suretle hava yolundaki suların boşalmasına yardım edilmiş olunur





Ağızdan ağıza suni teneffüs metodu





-Kişi düz bir yere sırtüstü yatırılır

-Çenesi yukarı gelecek şekilde başı geriye çekilerek solunum yolları açılır

-Ağız çevresi temizlenir

-Çeneye bastırılarak ağzın açılması sağlanır diğer el ile burun delikleri kapatılır

-Derin nefes alınıp ağızdan ağıza dakikada 12-15 defa üflenir

-Göğüs kafesinin yükselip yükselmediği kontrol edilir

-Solunum normale dönünceye kadar veya yaralı hastaneye ulaştırılıncaya kadar işleme devam edilir





Tehlike kaynakları



- Kapalı ortamda meydana gelen yanmalar (açık ocaklar bacası çekmeyen soba - şofbenler bacasız gaz sobaları gibi).

- Isıtma amacıyla kullanılan her tür soba ve ocakta (havagazlı linyitli kok kömürlü v.b.) yanma sırasında oluşur.

- Karbon monoksit havagazı ve jeneratör gazlarının bileşiminde bulunur. Ayrıca kokhane gazlarında yangın ve patlamalarda çıkan dumanlarda vardır.

- Motorların ekzos gazlarında vardır (benzinli motorlarda çok di esel motorlarında daha az.). Özellikle kapalı garaj park binaları feribotlar motor onarım ve bakım işlikleri bu bakımdan tehlikelidir. Ayrıca:

- Yanlış yapılmış ve defektli her tür ısıtma sistemleri

- Açık ocaklar

- Karbon monoksitli gazların üretimi dağılımı kullanımı

- Tünel maden ocağı gibi yerlerdeki yangın ve patlamalar

- Kimya endüstrisinde karbon monoksit kullanılan işlemler başlıca tehlike kaynaklarıdır.





Kronik Sağlık Bozukluğu

Düşük miktarlarda uzun süre maruziyete bağlı zararları öncelikle merkezi sinir sistemi ve kalpte ortaya çıkar.Dar anlamda kronik karbon monoksit zehirlenmesi tartışmalıdır. Ne var ki yinelenen az miktarda ancak uzun süreli maruziyetlerde psikolojik ve sinirsel bozukluklar ortaya çıkmaktadır. Akut zehirlenmelerinin bıraktığı sekeller de bunlara katılabilir.

- Uyku bellek bozuklukları parkinsonizm

- görme ve konuşma bozuklukları

- kalpte aritmiler miyokard zararları.

Özel Laboratuvar Testleri

Kanda karboksihemoglobin (normalde kandaki Hbnin % 1i COHbdir sigara içenlerde % 10a kadar saptanabilir tolere edilebilen üst sınır: % 20 eksitus: % 60-70)

Solunum (dışarı verilen) havasında karbon monoksit.



İlk Yardım

- kazada yerinden uzaklaştırma temiz havaya çıkarılmalıdır

- suni solunum

- gerekirse entubasyon

- oksijen verilir

- solunum ve dolaşıma yardımcı ilaçalr verilir

- hasta sıcak tutulmalıdır.

Suni solunum ve gerekirse kalp masajı uzun süre yapılmalıdır.



Yanıklar güneş yanıkları yanık



Yanık kendisini meydana getiren fiziksel etkenin adıyla anılır. Sıcak su yanıkları sıcak buhar yanıkları sıcak yüzey yanıkları (soba ütü...) alev yanıkları (ocak mangal) elektrik yanıkları ve kimyasal maddelerin meydana getirdiği yanıklar.



Yanığı oluşturan fiziksel etkenin vücutta meydana getirdiği tahribat deri deri altı daha derindeki kas ve kemiklerin olaydan zarar görmesiyle sonuçlanır. Bu harabiyetin oluş şiddeti etkenin enerji olarak yoğun oluşununa ve etkenin vücuda temas süresine göre değişir.



Yanığın derinliği yanında yanık yüzeyinin genişliği de önemlidir. Yanık yüzeyinin genişliği yaralınınn hayatta kalma şansı ile doğrudan bağlantılıdır. Bebeklerde %10 erişkinlerde %20'den geniş yanıklar muhakkak yataklı kurumlarda tedavi edilmelidir. Vücut yüzeyinin ne kadarı yandığı 9'lar kuralı şeması ile kolayca hesaplanabilir.

Yanık insanı dış etkilerden ve bakterilerden koruyan bir organı deriyi devre dışı bıraktığı için hastalar kolayca enfeksiyon kapma tehlikesiyle karşı karşıya kalırlar. Yanık yüzey bakteriler tarafından kısa sürede işgal edilir ve yara iltahaplanır. Bu bölgede mikroplardan açığa çıkan zehirli maddeler tüm vücuda yayılarak hastaların vücut dirençlerinin kırılmasına ve ağır bir sistematik iltahap tablosunun ortaya çıkmasına sebep olur. Diğer taraftan bu açık yüzeyden dışarı sızan serum vücut sıvılarının süratle azalmasına yol açar. Vücutta kaybolan gündelik sıvı miktarı yanık yüzeyinin genişliğine bağlıdır ve 1 - 9 litre arasında değişir. Bu açığın kapatılmaması dolaşımın zayıflamasına ve böbreklerin iflasına yol açarak ölüme sebep olur.





1. Derece Yanıklar

Deri yüzeysel olarak etkilenir. Tüm deri katları olaydan zarar görmez. Gözle bakıldığında derideki kızarıklıklar görülebilir. Uzun süre güneşte yatan bir insanın derisinin kızarmasını örnek olarak verebiliriz.



2. Derece Yanıklar

Derinin en üst tabakası ve ortalama 15 mm kalınlığındaki epidermis tabakasının tamamen harap olması demektir. Bu tür yanıklarda deri yüzeyinin hemen altında toplanan serum sızıntısı içi sıvı dolu kabarcıklar oluşturur. Bu sıvı tabakasını örten zar tamamen ölmüş deriden oluşur.





3. Derece Yanıklar

Derinin tüm katmanlarının ısıl etken nedeniyle tamamen tahrip olması demektir. Yanığı doğuran etkenin deriyle temas süresinin uzun olduğu anlaşılır. Bölge bu nedenle tamamen kömürleşir. Yara içine bakıldığında kasların ortaya çıktığı bazen kemiklerin bile kömürleştiği görülebilir.



Güneş Yanıkları

Güneş yanıkları yalnız güneş ışınları ile değil bazı güzellik salonlarında cildi esmerleştirmek için yapılan UV radyasyonları (solaryum) ile de oluşabilmektedir.



Derinin kısa süreli olarak güneş ışınlarına maruz kalması bazı vitaminlerin oluşmasına ve kemiklerin sağlıklı büyümesine yarar.

Uzun süreli güneş ışınına maruz kalmak deri kanserine derinin erken yaşlanmasına sebep olur.

Güneş ışınlarına ulturaviyole ışınları denir.

İki tür UV ışını vardır.



UVA denen ışın solaryumlarda kullanılır. Ancak bu ışınlar diğerlerinden daha derin katlara nüfus eden deri kanserine deri yaşlanmasına gözlerin zedelenmesine ve derinin bağışıklık direncinin azalmasına sebep olur.

UVB denen ışın deri kanseri yapan ve deriyi yakan ışın türüdür



Yanmalar ve Haşlanmalarda alınması gereken önlemler



Kibrit çakmak ateş yakma gereçlerini ortada bırakmayın

Devamlı sıcak suyunuz varsa derecesini 50 ° C den yukarıya ayarlamayın

Isıtıcıların etrafına direkt teması engelleyen barikatlar koyun

Sıcak sıvıları çocuklardan uzak tutun.

Bebeğe mama verirken yemeğin yıkarken de suyun ısısını kontrol edin.

Ocak üstündeki tava saplarını çocukların erişemeyeceği şekilde yerleştirin.

Yatakta sigara içmeyin.

Sıcak tencere ve su kaplarını tezgahların kenarına koymayın

Kullandığınız güneş yağının UVA ve UVB ışınlarını tamamen engellediğinden emin olun.

Satın aldığınız güneş gözlüğünün UV ışınlarını engelleyip engellemediğini öğrenin.

Evde daima dolu bir yangın söndürücü bulundurun.



Yanmalar ve Haşlanmalarda yapılması gerekenler



Yanığa elle dokunmamaya çalışın

Yanığın derecesini saptayın

Yanık bölgesini derhal musluk suyu ile soğutun

Yanık bölgesini steril olduğunu bildiğiniz bir pansuman malzemesi ile örtün

Sadece kızarıklık varsa yanığı bol su ve sabunla yıkayın

Evde tedavi etmekten kaçının

Tam teşekküllü bir hastanenin acil merkezine başvurun

Acil ambulans isteyin

Kazaya uğrayan kişiyi aşırı sıcak ve aşırı soğuk ortamda tutmayın

Tetanoz aşısı yaptırmayı unutmayın.

Herkese her an lazım olabilecek bilgiler