Foruminci.net

Teşekkür Teşekkür:  0
Beğeni Beğeni:  0
Beğenmedim Beğenmedim:  0
3. Sayfa - Toplam 9 Sayfa var BirinciBirinci 1 2 3 4 5 ... SonuncuSonuncu
Gösterilen sonuçlar: 21 ile 30 ve 89

Konu: Büyük Düşünürler

  1. #21
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Giovanni Battista

    Giovanni Battista (1668-1744) İtalyan düşünürü Napoli Üniversitesi dil uzluğu (belagat) profesörüydü Yaşadığı çağdan yüzyıl sonra XIX Yüzyılda ünlenmiştir İtalyan hukukçu tarihçi ve eleştirimcidir Descartes Okulunun da ılımlı ve akıllı bir hasmı olarak felsefe tarihinde yerini almıştır Vico tarih felsefesinin İbn-i Haldun’dan sonra gelen kurucu ve geliştiricilerindendir 23 haziran 1668’de Napoli’de doğdu 21 ocak 1744’te de bu şehirde öldü Fakir bir kitapçının oğluydu XVIII Yüzyıl bilginleri içinde çalışkanlığı oranında talihsiz bir ömür geçirmiş olan bu büyük adamın hayatına dair geniş bilgilerimiz yoktur Vico Napoli’den hiç ayrılmamış daha gençliğinde kalabalık bir aileye destek olmak zorunda kalmıştır Dokuz yıl bir keşişin yeğenine eğitmenlik yapmış ve kırk yıl Napoli Üniversitesinde retorik okutmuştur Geniş bilgisine karşın kendisine refah ve onur sağlayacak olan bir hukuk kürsüsü yarışmasını kazanamamıştır Fakir bir hayata sürdükten sonra1774 yılında Napoli’de ölmüştür
    Napoli Kralı neden sonra onun nadir liyakatini fark ederek kendi vakanüvisliğine atamak istemişti Bu kadar zorluklara karşın Vico bir bilge cesareti içinde düşünmek incelemek ve yazmak için duyduğu aşkı yitirmedi; manzum ve mensur bir çok eser yazdı; umudunu metanetle tanrıya adalete ve ardıllara bağladı; gerek İtalya gerek Avrupa onun değerini geç tanıyabildi Ölümünden ancak elli yıl sonra eserleri dikkati çekmeye başladı Herder Wolf ve Goethe onu Almanlara salık verdiler; 1822’de eserleri Almanca’ya çevrildi; beş yıl sonra da M J Michelet’in çevirdiği bir parçasıyla Fransızlara da tanıtılmış oldu Vico’nun Latin ve İtalyan dili bakımından üslubu Latin yazarları hakkındaki geniş bilgisine layık bir güç ve orjinalliğe sahiptir Bununla birlikte düşüncelerini anlatmak ta bulanık terimler kullanmaktan kurtulamamıştır Eskilerin felsefesiyle ve daha çok Eflatun’la beslenmiş tüm Roma hukuk anıtlarını kavramış antiketinin şiir dehasına nüfuz etmiş bunlarla canlanmış düşünleri (fikir) genelleştirmek ve bunları görünüşte pek dağınık olan olguların derinliğinden bulup çıkartmak gibi yüksek yeteneklerle bezenmiş olan Vico yepyeni bir tarih felsefesi kurma projesini tasarlamıştır Tarihçi Miçhelet onu “tarih felsefesinin babası” sayıyor Bu yargıya neden olan yapıtının adı Principii di una Scienza Nouva (Yeni Bir Bilimin İlkeleri 1725)’dir Çağı için yeni ama temelde ve gerçekte bilim dışı düşünceler ileri sürmüştür Herhangi bir şeyi ancak onu yapanın anlayabileceğini söyler doğayı Tanrı yaptığı için insanlar anlayamazlar insanlara ancak kendi yaptıkları tarihi anlayabilirler ne var ki bu tarih de Tanrısal bir planın gerçekleşmesidir insanlar bu planın güdümünde tarih yapmaktadırlar Şöyle diyor Ulusların tarihini insanların yaptıkları doğrudur Ama bu dünya insanların hesapladıkları özel amaçlardan üstün kimi zaman değişen ve genellikle bunlara karşıt bir nitelikte bir ruhun ürünüdür O bu özel ve kısıtlı amaçları daha derin amaçlara varmak yolunda bir araç olarak kullanmış ve bunlardan insan türünü sürdürmek için yararlanmıştır Tarihi yapan Tanrı mı ya da insanlar mı? Vico’nun bu konudaki ileri sürüşleri bulanık ve karışıktır Kimi yorumcular onun yapıtının yasaklanmasından korktuğu için Tanrı’yı ileri sürdüğünü söylerler Buna karşı İtalyan düşünürü Benedetto Croce onun “dini bütün bir hıristiyan” olduğunu ileri sürer ve şöyle der Şurada burada kozmolojik ve fizik romanlar yazan Tanrıbilimsel bilinemezci ve hatta fantastik bir Vico bulabiliriz ama ne kadar aranırsa aransın yapıtı boyunca özdekçi (maddeci) bir Vico bulunamaz Vico’nun din konusundaki düşünceleri de çelişik ve bulanıktır Bir yandan “en vahşi şeyler yapmaya yönelten tek şeyin din olduğunu” söylerken öte yandan “hıristiyan dini tek gerçek dindir ötekiler uydurmadır ve yalandır”der Vico’nun büyük ününe karşın tarih anlayışı bu nedenlerden ötürüdür ki bilimdışıdır Tarihsel kurumların birbirleriyle bağıntılı (konsensüs) bir durumda bulmaları doğal ve zorunludur ama böylesine bir döngü içinde bulundukları varsayımı bilim dışıdır Bütün bu kurguların (spekülasyonların) içinde Vico’da bulunabilecek tek sağlam düşünce tarihi insanların yapmakta oldukları” düşüncesidir ne var ki yukarıda değindiğimiz gibi tanrıyı işe karıştırmakla bu düşüncede bulandırılmıştır Vico Autobiorafia (Öz yaşam öyküsü)adlı yapıtında tarih anlayışını Platon Tacitus Bacon ve Grotius’a borçlu olduğunu söylemekle yetinmektedir Toplum biliminin doğuşundan çok önce toplum olgularının tarihsel evrimini incelediği için Vico’yu “toplum biliminin babası” sayanlar da vardır Ne var ki bütün bu yakıştırmalar tarihsel süreçte İbn-i Haldun (1334-1406) gibi gerçek bir ökeyi (dahiyi) görmezlikten gelmenin ürünüdür
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  2. #22
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Claude Levi-strauss

    1908 Brüksel doğumluFransız etnolog sosyolog ve antropolog Ressam babasının ilginç nesnelere duyduğu koleksiyoncu merakını izleyerek ilkel sanat ürünleriyle müzik araçlarını toplamayı iş edindi Paris'e yerleşen ailesinin desteğiyle önce hukuk okudu sonra felsefeye ilgi duydu gerekli doktora çalışmasını yaparak felsefe doçenti sanını aldı lise öğretmenliklerinde çalıştı (1931 sonrası) asıl alanı ise ABD'li budunbilimci Robert Harry Lowie'nin ilk önemli eserini ( ilkel Toplum 1920) okuyup inceleyince buldu aynı zamanda İnsanbilimi'ne yakınlık duydu Brezilya'da sosyoloji öğretimi sırasında iç toprakların derinliğine geziler yapma fırsatını buldu savaş yüzünden orduya katıldığı güne kadar (1939) çalışmalarım sürdürdü 1941'den sonra New York'taki görevi sırasında da budunbilimin ana sorunları üzerinde derinliğine durdu Jacobson f Saussure gibi dilbilimcilerin ısrarla üzerinde durdukları "yapı" ve "yapısalcılık" konularında yoğunlaştı Kültür danışmanlığı yaptı 1959'da görevlendirildiği College de France'ta hem antropoloji kürsüsünü doldurdu hem laboratuarını yönetti
    Claude Levi-Strauss Paris'te üniversiteden bağımsız bir öğretim kurumu olan College de France'da Sosyal Antropoloji profesörüdür Kendisinin bu akademik uğraşın AngloAmerikan dünya dışında kalan en seçkin sözcüsü olduğu kabul edilir Ancak kendilerini sosyal antropolog olarak tanımlayan bilim adamları iki türdendir Birinci türün öncü örneği the Golden Bough'm yazarı Sir James Frazer (1854-1941) idi Frazer bilgi dağarcığı son derece zengin ancak yazılarının konusu olan ilkel insanların yaşamlarını dolaysız olarak tanımayan biriydi İnsanın yarattığı kültürün ayrıntılarını dünya ölçeğinde karşılaştırarak insan psikolojisinin doğası hakkındaki temel doğruları keşfetmeyi umuyordu İkinci türün öncü örneği Polonya'da doğup sonradan İngiliz vatandaşı olan Bronislaw Molinowski idi Molinowski akademik yaşamının büyük bölümünü dört yıl süreyle bir küçük Melanezya köyünde kendisinin kişisel olarak yürüttüğü araştırmaların sonuçlarını çözümleyerek geçirdi Amacı bu egzotik topluluğun bir toplumsal sistem olarak nasıl "işlediğini" ve bireylerin beşikten mezara nasıl yaşadıklarını göstermekti İnsan kültürleri arasındaki genel benzerliklerden çok ayrılıklarla ilgileniyordu
    Günümüzde İngiltere ya da Birleşik Amerika'da kendilerini sosyal antropolog olarak tanımlayanların çoğu "işlevselci" olma iddiasındadır; bunlar ana çizgileriyle Malinowski'nin üslup ve geleneğini sürdürür Buna karşılık Claude Levi-Strauss Frazer'in üslubunu değilse de geleneğini benimsemiş bir sosyal antropologdur Onun asıl amacı herhangi bir toplumun ya da toplumlar grubunun örgütlenmesini değil "insan düşüncesi"ne ilişkin olguları ortaya koymaktır İkisi arasında temel bir ayrını vardır
    Kendi döneminde Molinowski'nin güçlü bir ünü vardı Genel olarak halk arasında özgür aşkın sözcüsü olarak tanınıyordu Levi-strauss'un sicili daha değişiktir Kendisi başlangıçtan bu yana katıksız bir bilim adamı- aydın olmuştur İster Fransızca ister İngilizce olsun yazılarının belirgin özelliği zor anlaşılır olmasıdır; sosyolojik kuramlarında insana şaşkınlık veren bir karmaşıklık ile bunaltan bir birikimin birleştiği görülür Kimi okurlar kandırıldıklarını bile sanırlar Olağanüstü saygınlığına karşın bugün bile meslektaşları arasında kendisini eleştirenlerin sayısı yolunu izleyenlerden çok fazladır Yine de Levi-Strauss'un akademik önemi sorgulanamaz Kendisi düşüncelerinin yeniliğinden çok bunları korkusuzca yepyeni bir biçimde uygulamaya çalışması yüzünden beğenilir Alışılagelmiş olgulara yeni bakış açıları önermiştir İlginç olan yöntemidir yöntem uygulandığında ortaya çıkan sonuçlar değil

    Yöntemi tek başına alındığında antropolojik olduğu kadar dilbilimsel olduğu da görülür Çok çeşitli türden düşünür edebiyat siyaset eski çağ felsefesi din ve sanat öğrencisi arasında geniş ilgi uyandırmıştır Levi-Strauss'un yazılarından sızan yaşamöyküsel bir olgu da kendisinin yetenekli bir müzisyen olduğudur Levi-Strauss'un tarihe bakışı çok açık değildir Levi-Strauss'un tarih anlayışının iki öğesi özel önem taşır Birinci olarak tarih artsüremli ve antropolojiyi kültürler arası karşılaştırmalı ama eşsüremli olarak incelemenin aynı işi yapmak için iki seçeneği oluşturduğunu savunmaktadır İkinci olarak Levi-Strauss tarih geçmiş olayların anımsanması biçimini aldığında düşünür için geçmişim değil şimdiki zamanın bir parçası olduğunda ısrar etmektedir Düşünen insan için anımsanan tüm deneyimler eşzamanlıdır; söylemde olduğu gibi tüm olaylar eşsüremli tek bir bütünün parçalarıdır Burada LeviStrauss Proust'u model olarak almaktadır Levi-strauss'un zaman anlayışı jeolojiktir Her ne kadar Tyler ve Frazer gibi çağdaş ilkel insanların töreleriyle ilgilenmesinin nedeni bunları bir anlamda ilk olarak görmesiyse de Frazer gibi ilk olanın alt düzeyde olduğunu savunmamaktadır
    Levi-Strauss hayalci bir kimsedir ve hayal görenlerin ortak sorunu kendi dışındaki herkesin çevrede gördüğü basit olgusal dünyayı fark etmekte çok zorluk çekmeleridir O'nun antropolojik çalışmalarını bu yolda sürdürmesinin nedeni ilkel insanları tüm insan soyu için zorunlu olan özün "indirgenmiş modeli" olarak görmesidir antropolojik araştırma çok çeşitli biçimlerde yapılabilir Bir yol Malinowski gibi doğrudan yerel öğeleri kullanmaktır ve bu yöntem artık hemen hemen tüm Anglo-Amerikan sosyal antropologlarca yeğlenmektedir Kendisinden önce gelen Frazer ve izleyicileri gibi Levi-Strauss'un da araştırmalarını dayandırmayı seçtiği yöntem ise bundan tümüyle farklıdır Levi-Strauss'un etnografık gözlemlerinin çoğu ilk kaynak olarak özel kişi ve tercümanlara dayanmakta bunlardan edinilen bilgiye gelenek ve töreler titiz ancak anlaşılmayacak bir biçimde betimlenmektedir
    Levi-Strauss'un asıl eğitimi hukuk ve felsefedir aynı zamanda şairdir de şiirleri hiç yayınlanmamıştır Levi-strauss kendi ülkesindeki aydınlar arasında "yapısalcılığın" önde gelen sözcüsü olarak belirmiştir
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  3. #23
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Max Ferdinand Scheler (1874-1928)

    "Yaşantı"nın başta dinsel kişisel toplumsal tarihsel yönleri olmak üzere her birine gereken önemi verecek biçimde bütün yönleriyle ele alınması gerektiğini savunan Alman görüngübilimci toplum felsefecisi bilgi toplumbilimcisi Hemen hemen felsefesinin tamamında geleneksel filozofların çoğunlukla gözardı ettiği düşüncenin duygusal temelleri üstüne yoğunlaşan Scheler Münih kentinde doğmuş Jena'da ögrenim görmüş 1907'de döndüğü Münih'te görüngübilimle özellikle de önceki dönem Husserl görüngübilimiyle ve Husserl'in Münih Okulu izleyicilerince uygulanan gerçekçi görüngübilimle tanışmıştır

    Dilthey ile Bergson'un yaşam felsefelerinden büyük ölçüde etkilenen Scheler’in ilk çalışmaları etik alanında daha sonra oluşturacağı değer kuramına yönelik ön hazırlık niteliğindeki görüngübilimsel araştırmalardan oluşmaktadır Bu ilk çalışmalarında "duygudaşlık" ile "gücenme" duygularının betimlenmesi üzerine yoğunlaşan Scheler formculuk üzerine kurulu kantçı usçuluğun eleştirisini yapmıştır Bunun yanında Scheler I Dünya Savaşı sırasında ateşli bir ulusçu olarak savaşı destekleyen savaşın neden gerekli olduğunu modem kültüre yönelik felsefı eleştirileriyle temellendirmeye çalışan denemeler yazmıştır
    Daha sonraları çok daha geniş çok daha kapsamlı bir toplum tasarımına geçmiş olmakla birlikte yaptığı modernlik eleştirileri yazılarının değişmez konularını oluşturmaktadır Bu eleştirilerin temel hedeflerinden biri İngilizce konuşulan ülkelerin felsefelerinin doğalcılığı ile us yürütmeye dayalı çıkarsamacılığıdır Savaştan sonra katolikliğe geçişi görüngübilimsel betimleme yöntemini dinsel görüngülere ve duygulanımlara uygulamasına olanak tanımış daha sonraları ise bu yöntemi çoğunlukla insanbilim ile doğa bilimlerinin izleklerine uygular olmuştur

    Scheler son dönem yazılarında daha çok modern bilimin yükselişiyle birlikte ortaya çıkan metafizik felsefe sorunları üstünde durmuştur Düşüncelerinde çok derin içgörülerle karşılaşılmasına karşın bu içgörülerin genellikle dizgeli bir biçimde düzenlenip sağlam bir biçimde temellendirilmemiş oluşları felsefesinin en belirgin özelliklerinden birini oluşturmaktadır

    Scheler'in felsefesinin kuşkusuz en önemli bölümünü Kant etiğine karşı geliştirilen nesnel değerler sıradüzeninin a priori olarak duygusal bakımdan kavranmasını amaçlayan değer çözümlemeleri üstüne kurulu etik öğretisi oluşturmaktadır Geliştirdiği etiğin özce "kişiselci olduğunu özellikle vurgulayan Scheler bu bağlamda "kişi"yi "ben"den kesin çizgilerle ayırarak kişisel değerleri her bakımdan üstün kılmaya çalişmaktadır Bu bağlamda en üst konuma yerleştirilen söz konusu kişisel değerleri değişik toplumsal etkileşim biçimleri için sunduğu çözümlemelerle ilişkilendirmeye ayrı bir özen göstermiştir Bilgi kuramı alanında daha çok pragmacı bir yaklaşımı benimseyen Scheler bu yaklaşımı bilim ile algı alanlarına uygularken felsefeyi özlerin görüsünü araştıran bir disiplin olarak tanımlamıştır Öte yanda Scheler 'in din felsefesine büyük ölçüde Tanrı'ya sevgi yoluyla ulaşılabileceğini savunan Augustinusçıı anlayış ile Tanrı'nın us yoluyla bilinebileceğini ileri süren Aquinasçı anlayışı uzlaştırma çabası olarak bakılabilir Nitekim özellikle son dönem çalışmalarında felsefi insanbilim ile merafizik sınırları çizilmiş ikici bir yaklaşım sergileyen Scheler 'in bu bağlamda duygudaşlık kavramı üstüne yoğunlaşarak tinsel sevgi ile yaşam itkisi arasındaki geleneksel çatışkıyı ortadan kaldırma arayışı içinde olduğu gözlenmektedir

    Scheler 'in görüngübilim yönteminin belkemiğini yaşamında baştan beri hep bulunmalarına karşın bilenden a priori anlamda bağımsız olan özlerin nesnelliği anlayışı oluşturmaktadır Bu anlamda Scheler 'e göre değerler nesnel olmalarına karşın Platoncu anlamda birer öz değildir Nesnelliklerine ancak dolaysız yaşantıda duygular alanında erişilebilir Sözgelimi müzikte güzelliği dinlemek salt belli notaları belli sesleri duymak demek değildir Scheler bu noktada "değerlemeler" ya da değer bakış açılan ile "değerler" arasında bir ayrıma gider İlki yani değerlemeler tarihsel olarak göreceyken değişkenlik gösterebilirken ikincisi yani değerler bağımsız ve değişmezdirler Buna göre aralarında her zaman için keskin bir sıradüzen bulunan dört değer bulunmaktadır: "haz" "canlılik" "tin" "din"

    Bu değerlere karşılık gelen bu değerleri kendisi yaratmamasına karşın keşfetme yetisini kendinde taşıyan çeşitli kişilikler söz konusudur Bunlar değer keşifçileri ya da değerleri açığa çıkaranlar olabilecekleri gibi açığa daha önce çıkarılmış değerleri yaşamlarıyla somut bir biçimde örneklendirenler de olabilirler Scheler 'in gözünde sanat icracıları kahramanlar dehalar azizler bunların en başında gelen kişiliklerdir Benzer bir değer sıradüzeni en yukarıda Kilise'nin bulunduğu sevgi ile dayanışmanın egemen olduğu Hıristiyan toplumu olmak üzere toplum katmanlarında da bulunmaktadır Nitekim bu noktada Scheler liberal toplum anlayışlarını bu sıradüzeni bozduklarından topluma içedönüklüğü bireyciliği yanlış bir değer düzenini pompaladıklarından ötürü sürekli eleştirmiştir

    Scheler 'in değer felsefesinin en önemli özelliklerinden birisi "yükseklik" ya da "alçaklık" bildiren sıradüzenli kategoriler doğrultusunda yapılanmış oluşudur Nitekim varlık türleri bilinç düzeyleri değer biçimleri gibi sıradüzen ayrımlarıyla Scheler'in düşüncelerinin hemen her yerinde karşılaşmak olanaklıdır Söz konusu ayrımlar Scheler'in önceki felsefe anlayışlarına karşı eleştirel bir konum alabilmesine olanak tanıması yanında metafizik bakımdan kilit önemi bulunan tin ile itki arasındaki ayrım üstüne yoğunlaşan olgunluk döneminde geliştirdiği felsefi insanbilim anlayışı için de sıradüzenli bir insan varliğı yapısı sunmaktadır Bu bağlamda kendi düşüncesinin etik bakımdan "kişiselciliği"ne sürekli vurguda bulunan Scheler yöntem olarak ilkece Husserl'in görüngübilim anlayışını benimsemiş olmakla birlikte önemli kimi noktalarda ondan ayrılmaktadır Sözgelimi Husserl "görüngübilimsel indirgeme" yi gerçek nesnelerin ya da olguların dikkatimizi bozmasına karşı "varoluşun ayraç içine alınmasının" dolayısıyla da salt düşünce alanına geçmenin etkin bir yolu olarak görürken Scheler bütün varoluşu dürtülerce uyarılmaya karşı direnme yetisi olarak yorumladığından ilkece burada ayraç içine alınan dürtüler ve dürtülenimler olduğunu savunmaktadır

    Scheler bize verili olanın tinsel işleyişimizin en altında yatan kör dürtüler olduğunu (Aristoteles'in bitkisel tin tasarımını anımsatan) bunların da her türden biliş etkinliğinin önündeki en büyük engeller olmaları nedeniyle Husserlci anlamda asıl ayraç içine alınmaları gerekenin de onlar olduğunu ileri sürmektedir Nitekim Scheler'e göre felsefe özü gereği bir özbilgisi bir özdenetim en önemlisi de alçakgönüllülük üstüne kurulu bir etik kültür edinmeyi zorunlu kılmaktadır
    Felsefenin doğasına yönelik söz konusu açıklamanın ayrıntılı bir biçimde sunulduğu İnsandaki Bengisel Üzerine (Vom Ewigen im Menschen 1921) başlıklı kitabında Scheler felsefenin başkoşulu olarak "yapılanma bilgisi" (Bildungwissen) diye adlandırdığı tinsel özler ile değerler tarafından yapılanmış olmayı göstermektedir Buna göre gerçek felsefe Scheler'in gözünde her zaman için özler ile değerlerin bir uzantısı olacak biçimde kendini yapılandırmış tinsel kişilerin yani gerçek filozofların uğraş alanıdır
    Bu görüş aynı zamanda Eski Yunan düşüncesi ile skolastik felsefedeki bilme ediminin bütünüyle bilinen nesneyle girilen paylaşım ilişkisi olduğu yollu tasarımı o nesneyi değiştirmeksizin o nesneye katılma anlayışını anıştırması bakımından bir hayli dikkat çekicidir Öz olarak (gua eessence) düşünüldüğünde bilinen nesne bu anlamda her zaman bilenin zihnindedir

    Felsefenin aynı zamanda dünyamn simgeselliğinden arındırılması çabası olduğunu ileri süren Scheler şeylere doğal ben ya da grup merkezli "canli" yaklaşımımızın (sonradan "yaşam dünyası" olarak temellendirilen) canlılığın önemi uyarınca biçimlenen bir bölümleme üzerine bina olduğunu belirtmiştir Bu anlamda algı Scheler'e göre her zaman verili olanın bütünlüğünden ya da toplamından seçilip ayıklanarak olanaklılık kazanmaktadır Sözgelimi nesnelerin alımladığımız belli yönleri (bir kirazın kırmızılığı gibi) amaçlarımıza bu biçimde uygun olmalarından ötürü nesnenin simgeleri olma işlevini yerine getirmektedirler Oysa ki felsefi bakış ancak özsel doğaya ilişkin bütün kavramların görüntüsünün dışına çıkıldığında "gürülebilir olanı görmemize" olanak tanımaktadır Bu noktada gerek kültürde gerekse dilde verili olarak bulduğumuz "doğaya yönelik dünya görüşünün" kendi çevremizi denetleyebilmemizin temelini oluşturduğu gerçeğine dikkat çeken Scheler bu bakış açısından edinilmiş bilginin en az felsefe bilgisi kadar yetkin olduğunu dile getirmektedir Ancak burada bilginin nesnelerinin insan ilgileri karşısında her zaman için göreliliği söz konusudur Sözgelimi bilimsel nesneler bilimsel etkinlik doğası gereği insanın olağan duyu alanının sınırlarını aşarak insan ilgisinin kapsam alanını genişlettiğinden dolayı ancak kendilerine bu türden bir ilgi doğrultusunda yaşamayı seçmiş bilim adamlarının yaşam ilgilerine göredir
    Felsefe bilgisi bilimsel bilgi ve kimi görece daha önemsiz öteki bilgi ilgileri yanında Scheler'in üstünde özellikle durduğu "kurtuluş bilgisi" (Heilwissen) diye adlandırdığı bir bilgi türü daha bulunmaktadır Scheler'in koyu bir katolik olduğu dönemde kurtuluş doğrudan ahlâksal ve dinsel bilgiyle ya da pratikle ilintili bir konu olarak düşünülür bireyin tinsel anlamda kurtuluşu demek söz konusu bireyin "sevgi toplumun" a katılması o toplumun bir üyesi olarak tinsel bakımdan tanınması demektir Buna karşı kurtuluş bilgisi Scheler'in son dönemlerinde daha çok metafızik bir anlama bürünmüştür Bu yeni metafızik yönelimli kurtuluş tasarımında tin özler ve değerler alanlarına karşılık gelirken beden ise evrenin maddeselliğini simgeleyen saltık varlıktaki bütün gerilimler ile çatışkıların çözülüşünü ifade ermektedir

    Scheler'in etiğinin belkemiğini olıışturan değerler kuramında değerler her durumda yönelmişliğe konu duygu nesneleridir Değerler ya nesneler içinde ya da nesneler üzerine duyulan niteliklerdir bu yüzden de ussal yolla anlaşılmaya açık değillerdir Bu anlamda değerler "duygusal a priori bir alam meydana getirmektedirler çünkü iyilerin ve amaçlann görüngüleri hatta haz duyulanımları da dahil olmak üzere bütün değerler daha baştan bu "a priori' alanın varliğını varsaymaktadırlar Değerlerin olumlu ya da olumsuz biçimlerde bize verili oldukla- nnı ileri süren Scheler değerler sıradüzeninin en alanda hazsal ve duyusal değerlerin onun bir üstünde dirimsellik değerlerinin onların üstünde salt doğrulukla ilintili pragmatik çıkarlara konu olmayan güzellik adalet yüreklilik gibi tinsel değerlerin en yukarda da tanrısallık değerlerinin bulunduğunu savunmaktadır Bu durum Scheler'in değerler öğretisine en büyük katkısı olarak düşünülen "duygudaşlık" üzerine verdiği ayrıntılı görüngübilim betimlerinde kendisini göstermektedir Pek çok felsefe tarihçisinin Scheler ’in en değerli yapıtı olarak değerlendirdiği Duygudaşlığın Özü ve Biçimi (Wesen und Formen der Sympathie 1923) özünde filozoflarca göz ardı edilmiş değişik duygudaşlik türlerini ortaya serme amacındadır Söz konusu yapıtında başta "özdeşleyim" (Einfıibkrn) anlayışı olmak üzere çeşitli metafızik duygudaşlık kuramlarını eleştirel bir gözle inceleyen Scheler sevgi ile nefret duygularının kapsamli bir çözümlemesini sunduktan sonra sevginin gerek tinselliğin gerekse kişiselliğin başkoşulu olduğu saptamasında bulunmaktadır Buna göre yalnızca gerçek sevginin özler ile değerler dünyasının kapılarının aralanmasına olanak tanıdığını belirten Scheler insanın doğası gereği seven bir varlık olduğunu bildirmektedir Scheler'in özellikle kişinin duygusuyla yöneldiği nesnelerden daha yüksek olan o nesne üstüne kurulu değerlerin yaratımı sürecini sevgi olarak tanımlaması hem varoluşçu hem de görüngübilimci felsefe çevrelerinde halen yakın bir ilgi uyandırmayı sürdürmektedir

    Max Scheler'in diğer önemli yapıtları arasında
    Kant'ın biçimsel ahlâk felsefesini eleştirdiği (Etikte Biçimcilik ve Maddi Değer Etiği 1921) Marksist yaklaşıma eleştirel bir gözle yaklaşan ve bir bilgi toplumbilimi denemesi olan Die Wirreuıfornıen und die Gerellrcbaft (Bilgi Biçimleri ve Toplum 1926) ile Felsefi insanbilim üzerine görüşlerini sunduğu Die Stellrmg der Menrcheu im Kormos (İnsanın Kozmostaki Yeri 1928) sayılabilir
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  4. #24
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart


    Frederic Nietzsche

    "Yanılma girdaplarının içinden çıkan flüt seslerine kulak verenler şıpsevdiler gizemlerden sarhoş olanlarsizlere sesleniyorum Sizlere şimdiye kadar düşünülmemiş bir görüşle yeni ümitler getiriyorum"

    Frederic Nietzsche (Niçe) eleştirilerindeki hafiflik şiirsel ve ateşli üslubu nedeniyle uzun yıllar filozof sayılmamıştır Son zamanlarında akıl hastası olması da yazdıklarını akıllı bir insanın yazamayacağı biçiminde yorumlanmıştı Eserlerinin ölümünden sonra Nazi propagandalarında kullanılması da hakkındaki kötü yorumlan güçlendirmiştir Ancak günümüz düşünsel görüşlerine etkisi o kadar fazla olmuştur ki 20 yüzyılın ikinci yarısı onu "bir felsefe otoritesi" olarak kabul etmiştir

    Niçe'nin görüşlerini Sokrat öncesi düşünürler bilhassa Heraklites ve Stoacılar etkilemiştir Önceleri Şopenhaur'un daha sonra Wagner'in görüşlerinden de etkilenmiş ancak bir süre sonra her ikisine de cephe almıştır

    Niçe görüşlerini ısrarla direten bir düşünürdür "İyi ve Kötünün Ötesinde" adlı yazısında şöyle der: "Bugüne kadar ki filozofların tamamının yazılarını okudum ve öğrendim hepsi de iradesiz bir akılcılıkla düşünmüşler Halbuki birey hele filozof olmuşsa kişiliksiz düşünmemelidir Ahlak görüşleri de net olmalı kararlılığı işaret etmelidir"

    Niçe'nin bu yazısı görüşlerini açıklarken takındığı hem teorik hem de uygulamalarındaki tutumunu iyi açıklıyor Niçe'ye göre felsefe yoktur sadece evrensel ve bireysel anlamlar çıkarmaya çalışan yaşamları düşünmeyle geçen filozoflar vardır Niçenin görüşleri de eserlerinde göründüğü gibi Batı tarihi dışına çıkamamıştır Onu anlamak için zamanının toplum düzeyini sürekli göz önünde bulundurmak gerekir

    1844 yılında Almanya da Leibzig yakınındaki Röchen"de doğdu Babası soylu bir Polonya ailesindendir Annesi Alman dı Niçe soyluluğuyla (soylu kanıyla) övünürdü Bu yüzen kendini nasyonalist düzen sınırlan üzerinde hissederdi Fakat aynı zamanda "Zerdüşt Böyle Dedi" adlı eserinde "Kan gerçeğin en kötü işaretidir" de demiştir

    Bir Protestan papazı olan babası Niçe 5 yaşındayken vefat etti Annesi de bir papaz ailesindendi Tüm çocukluğu annesi kız kardeşi Elizabet ve iki teyzesiyle birlikte kadınlardan oluşan bir ortamda geçmiştir

    6 yaşında ilkokula başladı ve ertesi yıl liseye hazırlayan özel bir enstitüye girdi Burada 3 yıl okudu Ailesi onu papaz olması için yetiştiriyordu 1859 da burslu olarak Pforta Okulunu kazandı Okul hümanist ve Lüterci gelenekleriyle iyi papazlar yetiştirmekle ün yapmıştı Okulun önde gelen öğretisi kişinin kendisini disipline sokması yöntemleriydi Orada Sofoklesi Eşil'i Platon'u okudu Eski Yunan ve Latin kültürü onu derinden etkilemiş ve eserlerinde sürekli bu kültürleri örnek göstermiştir İbranice ve İngilizce de öğrendi En çok sevdiği ders Alman edebiyatı ve tarihiydi Matematik ve fizikle arası pek iyi değildi Bu nedenle Niçe yaşamı boyunca hep bilimsel formasyonunun eksikliğinden yakınmıştır

    1864 de Bonn Üniversitesi Latin ve Grek Filolojisi ve Teoloji bölümlerine girdi 1865 de ise sevdiği filoloji alanında daha iyi olan Leibzig Üniversitesine geçti Burada hocası olan Şopenhaur'un coşkulu derslerinden onun felsefi konuşma ve yazma üslubunu kapmıştır Yazılarında Şopenhaur'un "İrade ve Temsil Olarak Dünya" adlı eserinde "İnsanı gerçekten var edenin irade olduğu akıl zeka düşünce ve muhakeme olmadığı" görüşünü beğendiğini yazmıştır Gene Şopenhaur'un; "İnsanlığın bu günkü kötü durumunun okuduklarının anlamını anlamadan yönlendirilmiş körlerin eseri olduğunu ve insanlık bir defa böyle bir yanlış yola girdikten sonra da toplumun yerlerini sürekli diğer körlere bırakmasıyla sürdüğü" görüşünü benimsemiştir Halbuki gerçek insanlık içgüdülerimizin doğurduğu arzularımızla gelişir İnsan da arzularına bilinçsiz uyar Yaşamak istemek arzu etmek demektir Fakat bu istek amaçsız anlamsız olursa insanı bir köpek sürüsünün bilinçsiz oyuncağı yapar Öyleyse arzularımızı seçmeye çalışmalıyız ve gerçekleştirmek için irademizi kullanmalıyız Niçe daha sonraları Şopenhaur'un arzu ve irade görüşlerini çok abartarak arzu ve iradeyi yaşamın ve insanlığın gelişiminin tek şartı olduğu görüşüyle Şopenhaur'dan ayrılmıştır

    Niçe Lange ve Kant'ı da iyi incelemiş ve metafiziğin bilimin ilerlemesini engellediği görüşünü tutmuştur Bundan böyle teolojiyi kaba ve basit bir göz boyama biçiminde görmeye başlamıştır Ona göre teoloji hem felsefeden ayrılmalı hem de felsefeye bir çıkış temeli oluşturmamalıdır

    1868 de dil kaynakları üzerine yaptığı bir çalışmayla Üniversite yarışma ödülünü kazandı Bu çalışmasında filolojinin felsefeye yani evrensel açıklamalara girmenin tek yolu olduğu üzerinde ısrarla durmuştur

    Leibzig'de kişiliklerini beğendiği insanlarla arkadaşlıklar kurmuştur Bunlar arasında bilhassa Richard Wagner'i modern zamanların Eşil'i trajedinin yeniden doğuşunun kahramanı biçiminde görmüştür

    25 yaşında parlak bir öğrenci olarak göze çarpan Niçe tezini tamamlamadan Bale Üniversitesi Klasik Felsefe Hocasının tavsiyesi üzerine aynı Üniversitenin "Dil ve Eski Yunan Edebiyatı Kürsüsü"ne atanmıştır 10 yıl boyunca bu kürsüdeki öğretim üyeliğini sürdürmüştür Bu arada Wagner ve karısı Cosima ile sıkı ilişki kurmuş ve Trajedinin Doğuşu" adlı el yazısıyla hazırladığı yapıtını onlara okuyarak görüşlerini almıştır 1872 yılında bu eserini yayımlaması üniversite ortamının sert tepkilerine neden oldu Fakat Wagner bu eseri coşkulu bir biçimde yaşamı boyunca övmüştür

    Fransa- Almanya savaşında kendi arzusuyla ambulans hasta bakıcısı oldu ve hastalardan difteri ve dizanteri kaptı Çok ağır geçirdiği bu hastalıklar nedeniyle 1873 de şiddetli baş ağrısı nöbetleri başladı ve görme bozukluğu oluştu Hastalıkların görüşlerini güçlendirdiğini söyleyerek bu durumundan pek fazla şikayetçi olmamıştır

    1873-1876 yılları arasında "Uygunsuz Görüşler" adlı bir kitap yayımlamıştır Yapıt kültür ve tarihe önem verilmesinin gerekliliği konusundaydı Bu eserle Wagner'e olan bağları daha da güçlenmiştir Fakat hastalığı ve herkesin eleştirdiği görüşleri onu giderek daha çok yalnızlığa itmiştir

    1875'de giderek daha fazla bağlandığı müzisyen Peter Gost'u tanıdı Görüşlerini sürekli onunla tartışmıştır Gost Niçenin çekinmeden fikirlerini açıklayabildiği tek dostu olmuştur Bu dostluktan sonra yayınladığı “Daha İnsan İnsan” adlı yapıtı ona bu dostluğun mutluluğunu yaşatmıştır Eserinde Şopenhaur'u eleştirmiş ve görüşünü ondan kesin bir biçimde ayırmıştır Eseri metafiziği sarsmış ve Wagner'le olan bağlarını da zayıflatmıştır

    1876'da Wagner'in Beyrutta yapacağı bir konuşma nedeniyle ona refakat etti Wagner'in bu konuşmasındaki Hıristiyan temaların görünür baskıları ve nasyonalizmi övmesi onu hayal kırıklığına uğrattı 1877'den itibaren Wagner'in bu görüşünün benimsenmesi ve "Wagnerizm" adı altında topluma sürekli işlenmeye başlaması Wagner'le olan bağlarını tamamen koparmıştır

    1878 yılında hastalığının artması nedeniyle Bale Üniversitesindeki görevini bırakmak zorunda kaldı Yaşamının bundan sonraki 10 yılı bir pansiyonda yalnız danışmanlık görevi yaparak yoksulluk içinde geçmiştir Daha sonraki 9 yılı ise görüşlerini daha iyi açıklayabilmek ve sağlığı yönünden iklimi daha iyi bir yer bulabilmek için sürekli seyahatlerle geçmiştir 1880-81 yıllarında yayımladığı "Aurore" (Şafak) "Daha İnsan İnsan" ın açıklamalarının uzantısıdır

    1881 yazında "İnsanlığın Üstünde 6000 Adım" ve "Sonsuza yeniden doğuş" eserleriyle görüşünü çok açık bir biçimde anlatmıştır "Zerdüşt" ve "Bilmenin Neşesi" adlı eserleri bu eserinin içinden doğmuş ve felsefesindeki genel temaların açıklamalarını güçlendirmiştir

    1882 yılında Lou Salome adlı zeki bir kızla tanıştı Bu kişi Niçe ye ilk övgüyü yazmıştır ve daha sonraları Freud ve Rilke"nin dostu olmuştur Niçe görüşlerinin sadık savunucusu olan bu kızı çalışma arkadaşı yapmak istemiştir Fakat onunla evlenme arzusu kendisinden ayrı yaşayacağı nedeniyle kız kardeşinin kıskançlığı yüzünden gerçekleşememiştir

    Niçe 1882'de "Zerdüşt Böyle Dedi"nin ilk kitabını 1883"de ikincisini 1884 de üçüncüsünü ve 1884-85"de sonuncusunu yayımladı Yüzyılın büyük kitaplarından biri yayımlanmıştı ama çağdaşları bunu anlayamamış ve başarısız kabul ettikleri çabasına üzülmüşlerdi

    1886"dan itibaren daha sık yazmaya başladı: 1886 da "Bilme Sevinci" ve "İyi ve Kötünün Üzerinde" 1887 de "Ahlakın genealojisi" 1888 de "Wagner Olayı" "İdollerin Grup Vakti" "Wagner'e Karşı Nietzsche" "İsa'ya Karşı" ve "Ecce Homo" Ateşli bir biçimde yazılmış bu 5 yapıttan sonra Niçe'nin son yılları talihsizlikler içinde geçmiştir

    3 Ocak 1889'da bir at arabası kazası geçirdi ve bilincini kaybetti Annesi onu Bale'deki bir psikiyatri kliniğine yatırdı Günlerini 1897 yılına kadar annesinin bakımı altında daha sonra da Weimar"da kız kardeşinin bakımı altında geçirdi 25 Ağustos 1900'de vefat etti

    Eserleri arasında çok sayıda tamamlanmamış yazılar vardı Bunların toplamı tüm yapıtlarının yarısından daha fazladır Yazılar ölümünden sonra kız kardeşinin izniyle "Gücün İradesi" adı altında yayınlanmıştır Zamanın politik eğilimi bu eseri Nazizimle bağdaştırmıştır Fakat daha sonra kız kardeşi eserin ustaca yapılmış montaj olduğunu ve Niçe'nin gerçek görüşlerini yansıtmadığını açıklamıştır

    Niçe'nin amacı "Üstün İnsan" olmadır Fakat anlaşılması çok güç olan bu görüşün iyi bir biçimde açıklanmaya gereksinimi vardır Bunun yanında Niçe felsefesini simgelerle anlattığından kolay anlaşılmayan bir filozoftur Yapıtları uzun incelemeler ve bundan çıkarılan tefsirlerle anlaşılmaya çalışılır

    Niçe "Üstün İnsan" deyimini Göte"den almıştır Bu deyimin çizgi romanlardaki "Süpermen"le "hiç bir ilgisi yoktur SS subaylarının soy kurutmaları ile de hiç bir ilgisi yoktur Nazizim yanlış ve maksatlı tefsirler terbiyesiz namussuzca davranışlarla Niçe'nin yapıtlarında her zaman eleştirdiği ve kesinlikle reddettiği bir görüşü ona mal etmeye çalışmıştır

    Niçe Nazizim devrinde yaşamış olsaydı her halde en etkin karşıtlarından biri olurdu

    Üstün İnsan kavramı insanlığın Allah tasarımından kurtulduktan sonra nasıl gelişebileceğini açıklamak için kullanılmıştır "Zerdüşt Böyle Dedi" adlı eserinin ön sözünde şunları yazıyor:

    "Sizlere üstün insanı tanıtıyorum İnsan bazı durumları aşması gereken bir varlıktır Aşmak için üstün insan olmak gerekir İradeniz: "Üstün insan dünyanın anlamıdır" demelidir Dünyanın anlamı tabii Tanrının anlamına ters düşüyor"

    Duygusal insan ve Nihilizm (Yokçuluk) eleştirisi:

    Niçe Hıristiyanlık değerlerini tümden eleştirmiştir Ona göre Hıristiyanlık insanlığı yanlış olan ahlak değerleri içine hapseder Bir taraftan göz boyayıcı sözlerle bilinç gücünü kısıtlarken öte yandan insanları bilinçsizliğe zorlar Hıristiyanlık değerleri ahlakı öldürmüştür diyordu Buna dinsel değerler neden olduğuna göre din yerine daha pozitif yeni değerlerin bulunması ve konulması gerekmektedir Bunu da ancak "Üstün insan" yapabilir Üstün insan şimdiye kadar insanlığın oluşturduğu geleneksel kavramların üzerine çıkabilen insandır Çünkü şimdiye kadar oluşturulmuş tüm değerlerin insanlığı yanlış yola götürdüğü açıkça görülmektedir

    Ecce Homo (Üstün İnsan) kavramı:

    Üstün insan sözcüğünü daha yetkinleşmiş daha tamamlanmış bir insan tipi için kullanıyorum Modernlere Hıristiyanlığın işaret ettiği iyilere ve tüm öteki nihilistlere karşıt olan Zerdüştün diliyle düşünmeye kendini verebilmiş insan için kullanıyorum Bu sözcük şimdiye kadar insanların kabul ettikleri değerleri yüceltenler için yanlış olarak kullanılmıştır Zerdüştün üstün insanı ise bu anlamın tam tersi bir anlam taşır Sağlıklı ve akıllı olan bir üst insan toplumun ideal tipi olmalıdır

    Peki Niçe Hıristiyanlığa neden karşı? Çünkü Hıristiyanlık insanları duygusal bir ahlaka sahip olmaya çağırıyor Halbuki duygusal insan iki yönden topluma insanlığın gelişimine zararlıdır: Bir defa duygusal insan olaylar karşısında etkinlik gösterme yerine duygulanır Duygusal insan öte yandan yalnız kendisi için değil çevresindekiler için de duygulanır Kanımca böyle kişiler insanlık adına günah işliyor Duygulanmakla önce kendini cezalandırıyor Kendinden intikam alıyor Sonra da diğer insanlara yöneliyor Onları da cezalandırmak için Tıpkı papazların insanları cezalandırdığı gibi Bu nedenle içinde bulunduğumuz zaman insanlık değerlerinin krizi biçiminde değerlendirilmelidir Geleneklerin getirdiği yaşam biçiminin krizi içindeyiz Günümüzdeki temel değerlerin yanlış olduğu ortadadır Göreceli olan bu geleneksel değerlerin artık tarih içinde kalması gerekir Çünkü bu tarihsel değerlerin getirdiği sıkıntıyı modern insan maskeliyor Halbuki modern insan bir taraftan da yüksek kabul ettiği bu değerlerin kurgusal bir temelden kökenden geldiğini de anlıyor

    Latince "Nihil" hiç anlamınadır ve nihilizm sözcüğü hiçlik kavramını açıklar Yani bizler bir hiçlik içinde kararsız bir durumda kendi kendimizi sıkıntılar içine sokuyoruz Bizler sıkıntılı kötümser bir durumdaysak bu olay bize sadece temel yüksek değerlerimizin yanlış olduğunu gösterir Bu hiç" i etkin bir güce dönüştürmek gerekir Hiçliğin hayran olunacak bir yanı bulunamayacağına göre bu hiçliğin içine dalmakla hiç bir kaybımız olmaz Toplumu bu durumdan ancak zorla totaliter bir rejimle kurtarabiliriz

    Niçe'nin bu görüşü yanlış anlaşılarak Hitler rejimini güçlendiren bir görüş biçiminde yorumlanmış ve çok güçlü tepkilere neden olmuştu Halbuki dikkatli bir değerlendirmeyle Niçe'nin nihilizmi savunmadığı tersine daha güçlü bir biçimde eleştirmek için savunuyor göründüğü anlaşılacaktır Niçe devam ediyor: Hıristiyan yüksek değerleri boş inançlar üzerine kurulmuştur Bu değerler hiç"i insanlardan saklamak için icat edilmiş ilaçlardır

    Sağlam temellere oturmadığı halde bu geleneksel değerlerin hala yaşamını sürdürmesinin nedeni bunları korumak için papazlar gibi insan topluluklarının kullanılmasıdır Papazı kilisenin basit bir üyesi gibi kabul etmeyin O yeteneksiz bir bilincin tipik örneğidir ve ona öğretilen etkinliklerle insanları etkiler

    Günümüzde bile bazı düşünürler Niçe'yi insanlığı zayıflıkla esirlikle ve koyun sürüsü gibi yanıt veremeyecek etkinlik gösteremeyecek bir durum içinde göstermesiyle eleştirirler Fakat Niçe insanlara hakaret etmiyor Söylediği geleneklerin getirdiği etkinliklerin dışında başka tür bir etkinlik göstermektir Gelenekleri eleştirmenin yalnız düşünce düzeyinde kaldığıdır İnsanın zorunlu bir biçimde gelenekleri uygulamasıyla insanlık onların getirdiği acı ıstırap içinde kalmaktadır

    Öyleyse önemli olan bizleri bu ıstıraplı var oluşumuzdan kurtarabilecek asıl gerçek değerleri araştırmaktır Bu nedenle hayallerin rüyaların hatta tanrı tanımazlığın bile gerçek değerler olup olmadığını anlamak için denemek gerekir

    Niçe'ye göre Hıristiyanlık insanda kendi içine dönen duygusallıktan başka bir şey değildir Duygusal insan zayıf insandır Zayıf insan insanlığın gelişimi yönünde etki gösteremediğinden bu etkiyi kendisine gösterir Bu etki kendi kendini yıkmadır Bu etki bilinçsiz ölüm arzusundan başka bir şey değildir Bu bir hiçliktir Nihilizm"dir İnsanın mutsuz olması nedeniyle kendi kendinden intikam almasıdır İnsan içinde bulunduğu hiçliği maskelemek için kendinden intikam alır Daha sonra da güçlü olanlara duygusallıktan kaçabilen insanlara döner Onlardan da intikam almak için Onları da kendi kendilerini yıkmaya zorlar İç güdüleri var olmanın değerinin savaşmak mücadele etmek olduğunu gösteren insanları başkalarıyla tartışmanın mücadele etmenin kötülüğüne inandırmaya zorlar Çünkü geleneksel ahlak değerlerimiz bu tip bir davranışı istemektedir Papazlar dindar kişiler insanı daha iyi yapmak varsayımıyla etkinlik gösterecek güçte olanlardan intikam arzusuyla yanıp tutuşur

    İnsanlığı geliştireceği ileri sürülen Hıristiyan değerlerin insanları gerçek bir esarete sindirmeye götürdüğü ortadadır Güçlülerin kötü olduğu ve onları iyi olmaya zorlamak yönünde etkinlik göstermek gerektiği bu değerlere dayanarak işleniyor Yanıltılan baştan çıkartılan güçlü insan da ister istemez kendi arzusuyla iç güdülerini baskılama yoluna dönüyor Toplum güçlü insanları aşağılama yoluyla zayıflatmaya çalışıyor Hatta baskı altına alamadıklarını suçlandırıyor cezalandırıyor İç güdülerini baskılamazlarsa bu davranışların kendilerini hoş olmayacak durumlara sürükleyeceğini işliyorHalbuki iç güdüler kırılacağına yüceleştirilmelidir İç güdüyü yüceleştirmek demek ona başka bir amaç vermek demektir Niçe'ye göre insanda iki türlü sıkıntı vardır:

    - Biri iç güdüleri baskılamaktan gelen iç sıkıntısı Bu yıkıcıdır

    - Öteki yaratıcı bir amaç için iç güdüleri kırmadan onları disiplin altına sokmanın getirdiği iç sıkıntısı Bu pozitiftir İnsanın ve insanlığın gelişmesine katkı yapar

    İşte Niçe'nin zamanındaki görüşü budur Ona göre duygusal insanlar zayıftır Esirdirler Fakat Niçe bu sözcükleri fiziksel veya politik anlamda kullanmamıştır Esirler kendi kendilerinin esiridir Bu kişiler bir şeye bağlanmadan dayanmadan yaşayamazlar Dayandıkları ise geleneksel ahlaktır Onlar geleneksel ahlakın uygulayıcılarıdırlar Koyunlardır Fakat ne yazık ki toplumda bu tip insanlar hüküm sürüyor Yanlış ahlak değerlerinin toplumdaki yaşamını bu insanlar sürdürüyorlar Çünkü bu tip davranış kolaylarına geliyor Esirler iktidarda Hatalı var oluşlarının intikamını almak için güçlülere de saldırıyorlar Onları; gururun kötü olduğunu asıl özverili davranışın gururu yenmek olduğunu işleyerek kişiliklerinden şüphelendiriyorlar intikam alıyorlar Toplumun suçlandırdığı güçlüler gerçekte diğer insanlardan üstün oldukları halde artık kendilerini üstün kabul etmek istemiyorlar İşte Niçe'nin zayıf ve güçlü (üstün) insan tarifi budur Fakat bu görüşünü açık bir biçimde açıklayamamıştır

    Niçe'ye göre günümüzün insanı kendini nihilizmden hiçlikten kurtulabilmek için yeni bir yol bulmalıdır Nihilizmin kaynağı geleneksel değerler olduğuna göre yeni ahlak değerleri bularak içinde bulunduğumuz nihilizmden kendini kurtarmalıdır

    Tanrı ölmüştür Tanrı yoktur Tanrı tanımaz (ateist) bir çağ gelmelidir Fakat gerçek bir ateizmin gelmesi gereklidir Yoksa tanrının yerini zayıflığa yardım edecek başka değerlerle doldurma gerçek bir ateizm değildir

    Burada dikkat edilmesi gereken Niçe'nin tanrı derken Hıristiyan yani judeo-kretien (Yahudi-Hıristiyan) ahlakı suçlandırmasıdır Yalnız Judaizmi (Yahudiliği) itham etmemektedir Ancak Hitler rejimi ahlaksız ve fütursuz bir biçimde Niçenin bu görüşünü kendi çıkarına göre yorumlamış ve İncilin yalnız "Eski Ahid" bölümünü Musaya ait olan bölümünü reddederek bu görüşü Yahudileri yok etmekte bir dayanak gibi kullanmıştır Halbuki Niçe hem eski hem de yeni Ahidi (Hristiyanlık) birlikte itham etmektedir Niçe'ye göre insanların içine intikam aşkını asıl sokan İsa'dır Duygusal insanı kendinden intikam almayı arzulamaya yönlendiren psödo-altrüizmi (yalancı-özvericilik) İsa sokmuştur Bunu müritleri olan papazlarda kolayca görebilirsiniz

    Soyağacı yöntemi (genealogik Yöntem):

    Niçe'nin ahlakı eleştirisi genealojik geriye doğru kökene gitme biçimindedir Araştırmalarında daima "Niçin?" sorusunu sorar Örneğin "İyi nedir?" sorusu sorulduğunda baştan iyinin var olduğu kabul edilmiştir Fakat Nice "Niçin iyi ve erdemli olmak gerekir? biçiminde sorar Niçin iyi olmak istiyoruz? Neye dayanarak erdemli olmak gerekir diyoruz Bu genealojik bir soruşturma yöntemidir ve yanıtı için semptomatoloji (araz) gerekir Gerçek filozofun derde deva bulabilmesi sorunlara çözüm bulabilmesi için genealojik soruşturması ve sanatkar olması yani sorulacak soruları sanatkarane seçebilmesi gerektiğini söyler Geleneksel ahlakın arazı (semptomu) duygusallıktır Marks ve Freud"ün felsefelerinde olduğu gibi Niçe'nin felsefesini de bu anlamda eleştirmelidir Bunlara şüpheci filozoflar denir Araştırmalarında değerlerin düşüncelerin arkasında bazı şeylerin saklanabileceğinden şüphe ederler

    Niçe iyi ve kötünün soy ağacını bir çok dilde incelemiştir "İyi insan" sözcüğü tüm dillerde diğer insanlar arasından ayırt edilebilen insandır seçkin insandır Örneğin Roma İmparatorluğunda "Bonus Vir" (iyi insan) savaşta etkinlik göstererek güçlü insan unvanını alan soylulara denir

    Güçlü İnsan Üstün İnsan

    Niçe'ye göre "güçlü insan" güçlü iradesi olan insandır Bu deyimi "iradenin gücü" deyimiyle karıştırmamalıdır Nitekim irade fiziksel güç gösterdiği andan itibaren güç iradeyi yok eder Yani irade gücü "güçlü olmanın iradesi" demek değildir Yalnız esir sürüler güçlü olma iradesi isterler Sürüdeki öteki esirlerin arasında varlıklarını sürdürebilmek için Tek başlarına kaldıkları zaman bunların bir iradeye sahip olması gerekmez Niçe'ye göre yalnız irade gücü güçlü olmanın göstergesidir Yalnız irade gücüne sahip olan insan yaratmak vermek ister İyi insan politik anlamda güçlü olan insan değil metafizik ve ahlak anlamında güçlü olan insandır Böyle bir insan hiç bir zaman kendini küçük ve zayıf hissetmez- Yani ahlakın işareti iradenin gücüdür Ahlaklı olmak kendinin efendisi olmaktır Bu görüş gerçek bir tanrı tanımazlıktır ve nihilist tanrı tanımazlığa (ölünce cezalandırılma) karşıt bir görüştür Başkalarını kendinin esiri yapma ama kendinin efendisi olmaya çalış Bu görüşünü "Zerdüşt Böyle Dedi" deki "3 değişim (metamorfoz)" adlı yazısında iyi açıklıyor

    İnsanın 3 basamağı aşması gerekir:

    - Önce deve olacaktır Deve hayvanların en hamalı en fazla yük taşıyanıdır "Sen müstahak olduğun için bu yükü taşımalısın" Başkalarının ortaya çıkarmış olduğu geleneksel değerleri yük gibi taşır Bu devrede gururunu kırabilmek için aşağılanmayı arzu eder Deve de güdülmeye isteklidir "Evet" der Bu "Evet"in anlamı düşünmeden yapılan göreve itaat etmedir Bu esir görünümüdür Yaşamak için başkasının yardımına gereksinimi olanların görünümüdür

    - İkinci basamakta deve aslana dönüşür Aslan; geleneksel değerlere karşı isyanın görünümüdür Aslan "Hayır" der Değerlerin değişmesini ister Tanrıların düşmanı olur

    - Üçünü basamağa geçince aslan çocuk olur Çocuk ta "Evet" der Fakat bu "Evet" itaat etme isteğinden gelmez Kendinin efendisi (özgür) olma arzusunun "Evet" idir Oyun oynayabilme iradesinin gücüyle ve çocuk saflığıyla evet der

    Üstün insan bu "Evet" den başka bir şey değildir Fakat tüm negatif kötülerden geleneksel değerlerden kurtulmuş bir biçimdedir Onun çocuktan farkı çocuğun açılması gelişmesi biçimindedir Saf yaratıcılığa ve yüksek derecede vericiliğe doğru açılması biçimindedir İradenin gücü yaratıcıdır İrade gücü olan gerçek kahraman ve sanatkardır Bir sanatkar olarak ta efendidir Hem kendi kendinin efendisidir hem de toplum içinde efendidir İrade gücü sürekli bir yaratıcılıktır Deneyimlerle güçlenen ve zaman içinde yaratan bir güçtür

    "Sonsuza Yeniden Doğuş" kavramı işte burada ortaya çıkar Sonsuza yeniden doğuşla üstün insan olmuştur Üstün insan sonsuza yeniden doğuşa "Evet" diyendir Bu doğuş Stoacıların yeniden doğuşu değildir Stoacılıkta yeniden doğma her şeyin döngüsel bir biçimde tekrarlandığı bir ortama doğmaktır Bu doğuş Kantın emperatifleri gibi ahlaksal bir biçimlenmedir Artık "Ne istersen İsteyebilirsin" Hıristiyan ahlakına göre acıların üzüntülerin bir ödülle sonlanacağını ümit ettikçe acıya katlanabilirsin Fakat ümidin her defasında boş çıkması her defasında yeniden başlama gereği bu ümidi kırar Sonsuza yeniden doğuş (sürekli etkinlik) kavramı acı ıstırap ve kendini inkar etme arzusunu ortadan kaldırır Kişi zayıflık hissetmeden etkinlik göstermekten sevinç duyar

    Güçlü insan kendini var eden insanları da birer birer var etmeye çalışandır Kendinin var olduğu duygusu aynı zamanda kendini iyi hissettirir O artık zayıf insanda hiç bir şey bulamayacağını anlamıştır "Ben iyiyim çünkü sen kötüsün" Geleneksel ahlakın iyi olduğu görüşü reddedildiği zaman güçlü insanın güzelliği kendiliğinden pozitif olur

    Nicenin amacı insanı yeniden düzenlemek rehabilite etmektir İnsanlar kendi benimsediği hakim güçlerle başkalarının yönettiği zayıf güçler arasında belirli bir yerdedir Hakim güçler insanın kendi etkinliklerini oluşturan güçlerdir Zayıf güçlerin etkinlikleri ise başkalarının yönetimiyle oluşur Yöneticilerde hakim güçler çoğunluktadır Bu kişiler kendi arzu ettikleri etkinliklerle ilerlerler Yaratırlar ve yarattıklarından mutluluk duyarlar Yönetilen güçlerin etkinliği ise hatıralara geçmiş olaylara bağlıdır Yöneticilerde her iki tip güç bir denge durumundadır Hatıralar gelenekler onu da etkileyebilir Fakat bunlara büyük önem vermez Onları unutmaya çalışır "Unutma bir biçimdir ve sağlıklı gücün belirtecidir" Niçe'ye göre bellek suçluluk hissi duygusallık getiren bir araçtır Ona göre günah işleme diye ahlaksal bir sorun yoktur Günah hataların getirdiği suçluluğu unutturma duyuşudur Bellek hıncı saklar kötüdür Bellek kendini itham etmek kendi kendini yıkmak kendinden intikam almak demektir Belleğe bağlı olmak bulunduğu durumdan çıkamayacağını kabul etmek demektir Dinlerin geleneklerin getirdiği acıları satın almak demektir Özgürlüğünü kazanmış kişi de zaman zaman bulunduğu durumdan şikayetçi olabilir fakat onu fazla önemsemez Esir ise önce kendini daha sonra da başkalarını suçlandırmaktan zevk alır

    Niçe "üstün insan"ın aynı zamanda yüksek kültürü olması gerektiğini de düşünüyordu Zerdüşt Böyle Dedi"de bir ip cambazı hikayesi vardır: Cambaz ip üzerinde yürürken diğerleri yukarı ona bakar İp cambazı kayar ve düşer Ölmek üzere son nefesini verirken Zerdüşt yanına gelir ve ona doğru yolda olduğunu söyler Çünkü ip üstün insan olmaya doğru yürümeyi simgelemektedir Özgürlüğe tam bir güvenlik içinde yürünemez Güçlü insan riskleri seven göze alan insandır Zayıf insan ise güvenliği için sürekli dayanak noktaları arar Güvenlik garantisi arar İp cambazı simgesi aynı zamanda kendinin efendisi olma isteğidir Bunun için de ip üzerinde yürüme gibi deneyler gereklidir O yürürken zayıflar sadece onu seyredebilirler Meleyen kuzular sürüsü gibi Örnekte cambaz düşüyor Sonuca ulaşamadı Fakat önemi yok O doğru yoldaydı İlerlemek için ipte yürümesi gerekiyordu Zaten "Her zaman ölünmez" ve "Ölmeyenler daha güçlü duruma gelirler"

    İşte bu yüzden felsefenin neden ve niçinlere yönelmesi eleştirme gücü olması gerekir Felsefe geleneksel göz boyayıcı değerlerin neden ve niçinlerini masaya yatırmalıdır Çünkü üstün insan olmak negatif geçersiz değerleri dışlayabilmekle olanaklıdır Onların yerine yaratıcı şafağı müjdeleyen yeni pozitif değerler koyabilmekle olanaklıdır

    Üstün insan toplumda belki bugün tek başınadır ama yarın bir toplum oluşturabilir "Bugün geleneksel etkilerle davrananlar arasında yalnız başınıza bir kenarda yaşayan siz bir gün toplum olacaksınız "Siz seçkin insanlar bir gün seçkin insanlar toplumunu oluşturduğunuz zaman yeni üstün insanlar bu toplum içinden çıkacaktır İnsanlık böyle gelişecektir"

    Bilgeliğin ve kendini korumanın bir başka yolu da etkiyle etkinlik göstermenin olabildiğince seyrek olmasına çalışmaktır

    Etkiyle etkinlik gösterme sadece içine düşülen şartlar ve durumlardan kurtulmak için yapılmalıdır Aksi durumda kendi özgürlüğünü her defasında bir kenara bırakmakla ilgili olan bu durum sıklaşırsa insan farkında olmadan etkiyle etki göstermenin bir organı durumuna gelebilir Örneğin cilt cilt kitapları devirmekten memnunluk duyan bir bilge sonunda kendi düşünme yetisini kaybeder Ciltleri yerinden oynatmadan düşünememe durumuna düşer Çünkü bu bilge kitabın getirdiği fikirlerin etkisine yanıt vermiş oluyor ve farkına varmadan etkinin etkisini gösteriyor Bilge tüm gücünü okuduğu fikri tasdik etmek veya ona karşı gelmek için harcıyor Kendi dışında düşünenlerin görüşlerinden çıkanları eleştiriyor

    "Bu tip bilgelerde kendini savunma iç güdüsü zayıflar Bu bilge çökmekte gerilemekte olan bir kişidir Ben özgür ve çok verimli kişiler gördüm 30 una geldikten sonra okuyarak kendi kendilerini çökertmişlerdi Farkında olmadan başkalarının görüşlerinin etkinliğini göstermeye başlamışlardı Bunlar kibrit çöplerine benziyorlar Alev vermeleri için onları sürtmek gerek Sabahın ilk saatlerinden itibaren güneş yükselirken akıl tüm tazeliğinde iken saf irade gücü var iken dönüp bir kitabı okumayı ben kusur ve kötü alışkanlık kabul ediyorum"

    Saygı: Benim bir kitabımı eline almak yerine kendi kendine dönebilme gücü olan kişiye çok daha büyük saygı duyarım

    Şartlara Rağmen: Kararlı olan her şey şartlara rağmen doğar

    Şeylerin Değeri: Var olan hiç bir şey yok edilmemelidir Hiç bir şey fazla değildir Hıristiyanların ve hatta nihilistlerin reddettiği var olmalar bile değerlerin hiyerarşisi arasında belirli bir sıradadır
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  5. #25
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    FARABİ: 870-950 yılları arasında yaşamış olan İslam düşünürü

    Sistemi Aristoteles mantığına dayanan akılcı bir metafizikten oluşan Aristoteles'in sistemini Plotinos'un görüşleri yardımıyla İslam inancı ile uzlaştırmaya çalisan Farabi Tanrı'nın varoluşunu kanıtlarken Aristoteles'in akılyürütme çizgisini takip etmiştir Ona göre bu dünyadaki nesneler hareket etmekte değişmektedirler Dünyadaki nesneler hareketlerini bir ilk Hareket Ettiriciden almak durumundadırlar Bu ilk Hareket Ettirici ise Tanrı'dır

    Farabi varlık anlayışında mümkün ya da olumsal varlıklar adını verdiği nesneler ile Tanrı arasındaki farklılık ve ayrılığı mümkün varlıkların Tanrı'dan ilk varlıktan sudur ettiklerini söyleyerek açıklamaya ve temellendirmeye çalisir Farabi'ye göre ilk varlık Tanrı varlık taşkını yoluyla evrendeki bütün varlık düzenini 'doğal bir zorunlulukla' meydana getirir Evren Tanrı'nın değerine hiçbir şey katmaz Yetkin bir varlık olan Tanrı'nın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur Tanrı'yla evren arasındaki ilişkiyi evrenin Tanrı'dan sudur türüm yoluyla ve zorunlulukla çiktigini söyleyerek açıklayan Farabi'ye göre evren aynı zamanda Tanrı'nın sonsuz cömertliğinin bir sonucudur Tanrı Farabi'nin sisteminde herşeydir Tanrı seven sevilen ve sevgidir O bilen bilinen ve bilgidir

    Tanrı herşey olduğuna ve hiçbir şeye ihtiyaç duymadığına göre Farabi bu noktada mümkün varlıkların varoluşları için Tanrı'nın yalnızca kendisini konu alan bilme faaliyetine başvurur Buna göre yaratıklar Tanrı'ya en yakın 'akıllar' halinde Tanrı'dan çikip varlığa gelirler Onun sudur türüm anlayışına göre Tanrı'nın kendi tözünü bilmesinden birinci akıl doğar; bu aklın Tanrı'yı bilmesinden ise ikinci akıl türer Böylelikle ortaya sırasıyla 10 akıl çikar; onuncu akıl etkin akıldır (aklı faal) Birinci aklın varlığı Tanrı dolayısıyla zorunlu ama kendi özünde mümkündür; ilk akıl kendini bu niteliğiyle bildiği için onun maddesinden birinci gök katı formundan da (suretinden de) o gök katının ruhu sudur eder Böylelikle on akıldan her birinin karşilığı olarak bir gök katı türer Madde de Tanrı'dan sudur etmiştir Belirsizlik demek olan madde Tanrı'ya en uzak olan varlıktır

    Etkin Akıl insan ruhunun da nedenidir İnsan anlayışında Farabi insanın ruh ve bedenden meydana geldiğini söyler Bedenin yetkinliği ruhtan ruhun yetkinliği ise akıldan kaynaklanmaktadır Ruhun başlıca görevleri eylem anlama ve algılamadır Ona göre bitkisel hayvani ve insani olmak üzere üç tür ruh vardır Bitkisel ruhun görevi bireyin yetişme ve gelişmesi ile soyun sürdürülmesi hayvansal ruhu görevi iyinin alınıp kötüden uzak durulması insani ruhun görevi ise güzelin ve yararlının seçilmesidir

    Farabi ahlak anlayışında insanın akıl yoluyla iyi ve kötüyü ayırt edebileceğini savunur İnsan için amaç mutluluk en büyük erdem de bilgeliktir Farabi'ye göre en yüksek iyi olan mutluluk etkin akıl ile birleşmek yoluyla gerçekleşir Zira insan kendisini anlamak için evreni anlamak evreni anlamak için de evrenin amacını kavramak durumundadır Evrenin esas ve en yüksek amacını anlamak insan için gerçek mutluluktur İnsanın kendisini ve evrenin amacını anlamaya kalkışması ise bilim ve felsefe yapmakla ilgili bir şeydir İnsan aklının en yüksek düzeyde yetkinleşmesi insan aklını Etkin Akıl'a yaklaştırır

    Etkin akıl insan aklının yönelebileceği en yüksek hedeftir Etkin akıl'a ulaşmak bu dünyada Gerçek Doğru İyi ve Güzeli ortaya çikaran felsefe bilim ve sanatla uğraşmak yoluyla olur Böylelikle insan ruhunu temizler saflaştırır İşte bu insan için ölümsüzlükle eşanlamlıdır Bu yol Tanrı'ya yöneliş Tanrı'ya varış yoludur Bu ise insan tadabileceği en yüksek mutluluktur

    Farabi'ye göre etkin akıl'a yönelmek durumunda olan şanslı insanlar filozoflar bilim adamları peygamber ya da gerçek yönetici ve sanatçılardır Demek ki doğrulara ulaşan filozof ve bilim adamı iyilikler meydana getiren gerçek yönetici güzellikler yaratan sanatçı ona göre birbirlerinden çok farklı olmayan insanlardır Filozof ve bilim adamı gerçeği ve doğruyu bilimsel yöntemle tanır Yani o etkin akıl'a kendi yolundan giderek varır Peygamber ve gerçek yönetici gerçeği ve doğruyu vahiy yoluyla bilir Yani o da etkin akıl'a kendi yolundan giderek ulaşir Farabi'nin bu düşüncesine göre bilim din ve felsefe birbirlerini ortadan kaldırmak yerine birbirlerini tamamlayan disiplinlerdir Onlar yalnızca aynı gerçeğe ve doğruya etkin akıl'a ulaşmanın farklı yollarıdırlar
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  6. #26
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Georg Wilhelm Friedrich HEGEL

    Büyük bir sistem kurarak Kant'ın imkansız olduğunu söylediği şeyi gerçekleştirmiş yani rasyonel bir metafizik kurmuş olan ünlü Alman filozofu 1770-1831 yılları arasında yaşamış olan Hegel'in temel eserleri: Phanomenologie des Geistes (Tinin Fenomenolojisi) Wissenschaft der Logik (Mantık Bilimi) Enzyklopadie der Philosophischen Wissenschaften im Grundrisse (Felsefi Bilimler Ansiklopedisi) Grundlinien der Philosophie des Rechts (Hukuk Felsefesinin İlkeleri)

    Metafiziği: Alman idealizminin kurucusu olan Kant aklın kendisinin a priori kategorileri ve bilginin formlarını kalıplarını sağladığı için bilginin mümkün olduğunu söylemişti O bilginin bu a priori kalıplarının insandan içeriğinin ise dış dünyadan insanın dışındaki gerçeklikten geldiğini savunmuştu Buna göre insan zihni bilgiye a priori deneyden bağımsız olan formları kategorileri sağlar bu formların malzemesi içeriği ise insandan bağımsızdır dışarıdan gelir Hegel işte bu noktada bilginin formları kadar içeriğinin de zihnin eseri ürünü olması gerektiğini savunur Demek ki bilginin tüm ögeleri zihnin eseridir

    Hegel'e göre insan bilgide kendisinin dışında olan kendisinin yaratmadığı ve insandan bağımsız olan bir dünyayı tecrübe etmektedir Bu doğal dünya bütünüyle zihnin eseridir fakat biz insanların zihinlerinin eseri değildir; bilgimizin nesneleri bizim zihinlerimiz tarafından yaratılmamıştır Bundan Hegel'e göre şu sonuç çikar: Bu dünya bu dünyayı meydana getiren ve bilgimizin konusu olan nesneler sonlu bireyin insanın zihninden başka bir zihnin eseri olmalıdır Bilginin nesneleri ve dolayısıyla bütün bir evren mutlak bir öznenin mutlak bir Zihin Akıl ya da Tinin ürünüdür Hegel'in Tin Geist İde Mutlak Mutlak Zihin adını verdiği bu tinsel varlık tüm bireysel sonlu insan ruhlarının dışındaki nesnel bir varlık olup Tanrı'dan başka bir şey değildir Hegel Mutlak Zihnin Geist'in özüne insan aklı tarafından nüfuz edildiğine inanır çünkü Mutlak Zihin insan aklının işleyişinde olduğu kadar doğada da açığa çikar

    Yani Geist kendisini Hegel'e göre doğada ve insan aklında ifade eder Ona göre gerçekliğin tümü yalnızca bir İde Mutlak ya da Nesnel Akıl bir Mutlak Tin aracılığıyla anlaşilabilir Bu Mutlak Akıl dünya tarihi boyunca bir evrim süreci içinde olmuştur Mutlak Akıl aşkın kendi kendisine yeten kendi kendisinin mutlak olarak bilincinde olan tam olarak bağımsız bir varlık olmaya çalismaktadir Söz konusu evrim süreci mutlak Aklın tam olarak rasyonel ve anlaşilır bir varlık haline gelme çabasidir

    Düşünce ile varlığın mantık ile metafiziğin bir ve aynı gerçekliğin iki farklı yüzü olduğunu söyleyen Hegel'de Mutlak Zihin statik bir varlık değil fakat dinamik bir süreçtir Bu Mutlak Zihin dünyadan ayrı bir varlık değil fakat özel bir bakış açısından görüldüğünde dünyadır Hegel'in dinamik bir süreç olarak betimlediği bu mutlak varlık onun diyalektik adını verdiği üçlü adımlardan oluşan hareketlerle değişir ve gelişir İşte dünya varlık kültür ve uygarlık dediğimiz herşey Mutlak Zihnin üçlü adımlarından oluşan diyalektik hareketlerinden meydana gelir Evren kendisinde mutlak Aklın amaçları ya da hedeflerinin gerçekleştiği bir evrim sürecidir

    Hegel'in bu anlayışı teleolojik ya da organik bir anlayıştır Evrimde en önemli şey başlangıçta varolandan ziyade sonuçta ortaya çikandir Hakikat bütündedir ama bütün yalnızca evrim süreci tamamlandığında gerçekleşir Mutlak olan özü itibariyle bir sonuç bir tamamlanmadır Felsefe buna göre sonuçlarla ilgilenir; o bir evrenin başka bir evreden nasıl zorunlu olarak çiktigini göstermek durumundadır Bu hareket doğada ve hatta tarihte bilinçsiz olarak gerçekleşir Hegel'e göre düşünür bu sürecin bilincinde olabilir; o bu süreci betimleyebilir Düşünür evrenin anlamını bildiği evrensel dinamik aklın kategorilerini işlemlerini yakaladığı zaman en yüksek bilgi düzeyine yükselir Filozofun zihnindeki kavramların diyalektik evrimi dünyanın nesnel evrimiyle çakisi; öznel düşüncenin evrimi ve kategorileri evrenin kategorileriyle bir ve aynıdır Düşünce ve varlık özdestir

    Yöntem: Mutlak varlığın bilgi ya da düşünce süreciyle doğal süreci kapsayan gelişme süreci Hegel'e göre diyalektik yoluyla gerçekleşir Diyalektik hem düşünmenin hem de bütün varlığın gelişme biçimidir Düşünme de varlık da hep karşitların içinden geçerek karşitları uzlaştırarak gelişir Felsefenin görevi şeylerin doğasını anlamak şeylerin doğasının varoluşunun özünün ve amacının ne olduğunu bildirmek ise eğer felsefenin yöntemi bu amaca uygun bir yöntem olmak durumundadır Yöntem evrendeki rasyonel süreci yeniden yaratıp ifade etmelidir Bu amaca ise Hegel'e göre gizemli bir biçimde dahinin sezgileriyle veya daha özel bir yolla ulaşilamaz

    Hegel felsefenin Kant'ın da belirtmiş olduğu gibi kavramsal bilgi olduğunu öne sürer Fakat biz gerçekliği soyut kavramlarla tüketemeyiz; zira gerçeklik soyut kavramların gereği gibi yansıtamayacağı hareket halindeki dinamik bir süreçtir Çünkü gerçeklik olumsuzlamalarla çeliskilerle ve karşitlıklarla doludur Bir şeyi gerçekte olduğu şekliyle anlatabilmek için Hegel'e göre onun hakkındaki tüm doğruları ifade etmemiz onun tüm çeliskilerini belirtmemiz ve bu çeliskilerin nasıl uzlaştırıldığını göstermemiz gerekir Bu ise diyalektik yöntemle olur

    Buna göre düşünce diyalektik olarak ilerlediğinde en basit en soyut ve içerik bakımından en boş olan kavramlardan daha kompleks daha somut ve daha zengin kavramlara doğru ilerler Hegel'in diyalektik yöntem adını verdiği bu yönteme göre biz işe soyut ve tümel bir kavramla başlarız (tez); bu kavram bir çeliskiye yol açar (antitez); birbirlerine çelisik olan bu iki fikir ilk iki kavramın bir birliğini ifade eden üçüncü bir kavramda uzlaştırılır (sentez) Yeni kavram da yeni birtakım problem ve çeliskilere yol açar öyle ki bunların da başka kavramlarda çözümlenmesi gerekir Diyalektik süreç bundan dolayı kendisinde tüm karşitlıkların hem barındığı ve hem de çözüldügü nihai ve en yüksek kavrama ulaşilıncaya kadar sürer

    Bununla birlikte tek bir kavram en yüksek kavram bile olsa bütün bir gerçekliği göstermez Tüm kavramlar yalnızca kısmi doğrulardır Bilgi bütün bir kavramlar sisteminden meydana gelir Doğruluk ve bilgi tıpkı rasyonel gerçekliğin kendisi gibi canlı bir mantıksal süreçtir Buna göre bir düşünce zorunlu olarak başka bir düşünceden çikar; bir düşünce başka bir düşünce meydana getirmek üzere kendisiyle birleşeceği düşüncede bir çeliskiye yol açar Diyalektik hareket düşüncenin mantıksal olarak kendi kendisini açmasıdır

    Hegel'e göre filozofun yapması gereken şey düşüncenin tanımlanan şekilde kendi mantıksal akışını izlemesine izin vermektir Bu süreç tam olarak ve gereği gibi gerçekleştirildiğinde dünyadaki süreçle bir ve aynı olan bir süreçtir Hegel'e göre Mutlak'ın Geist'in diyalektik hareketinin birinci adımında O kendisindedir Burada Geist henüz bir imkanlar ülkesidir O kuvve halinde olan gücünün henüz gerçekleştirmemiştir (Tez) Bununla birlikte onun kendisini bilmesi tanıması için Geist'in kendisine bir gerçeklik kazandırması gerekir

    Geist Mutlak Zihin bu amaçla kendisini ilk olarak doğada gerçekleştirir (Antitez) Doğa dünya dediğimiz şey Hegel'e göre karşitlaşmış farklılaşmış hale gelen mutlak varlıktır Soyut ve farklılaşmamış halde bulunan İde'nin tek tek varlıklar haline gelerek kendi dışında bir varlık haline dönüşmesidir O şimdi kendisinden başka bir şey olmuş özüne aykırı düşmüştür Geist Mutlak Zihin doğada kendisine yabancılaşmış kendi özü ile çelisik bir duruma düşmüştür Bu çeliski diyalektik sürecin üçüncü basamağında kültür dünyasında ortadan kalkar (Sentez) Bununla da Geist yeniden kendini bulur kendine döner ancak o bu kez bilincine tam olarak varmış özgürlüge kavuşmuş durumdadır Çünkü Geist'in yasası doğal dünyada zorunluluk buna karşin kültür dünyasında özgürlüktür

    Kültür felsefesi: Geist kendisini kültür dünyasında diyalektiğin üçlü hareketi gereğince Sübjektif Geist (Öznel Ruh) Objektif Geist (Nesnel Ruh) ve Mutlak Geist (Mutlak Ruh) olarak açar Buna göre subjektif Geist en alt düzeyinden en üst düzeyine kadar insan ruhunu meydana getirir Geist kendisine yönelmiş özgür bir varlık kendisini bilip tanıyan bağımsız bir gerçeklik haline gelmek için doğadan yavaş yavaş sıyrılır O henüz gelişmemiş bir ruh halindedir ve bu haliyle antropoloji biliminin araştırma ve inceleme konusu olur Ruhun henüz doğadan tümüyle sıyrılamadığı bu aşamada ona karşilık gelen kavrayış biçimi duyumdur Ruh daha sonraki aşamada 'duygu' ya da hissetmeye geçer Hissetmenin en gelişmiş ve tamamlanmış şekli 'kendini hissetme'dir ve bu bilince giden bir ara basamaktır Bilinç böylelikle duyum algı ve anlayış aşamalarından geçerek kendini özgür bir Ben (Ruh Zihin) olarak tanır

    O bundan sonra başka benleri de tanır ve kabul eder Böylelikle Geist kendisini Nesnel Ruh olarak gerçekleştirir ve ortaya ahlaklılık ve Devlet çikar Bu durum benin kendi içinde kalmaktan kurtularak genel kurallara ve öznellikten nesnelliğe yükselmesi demektir Böylece herkes için geçerli olan herkesi kavrayan nesnel Ruh ortaya çikmis olur Tarih dediğimiz şey Hegel'e göre halklarda beliren Ruhun gelişmesinden başka bir şey değildir Tarihin belli bir anında belli bir halk Ruhun gelişmesini üzerine alır Ruhun hukuk devlet ahlak ve tarih alanındaki bu nesnelleşmesi boyunca kendine dönmesi kendini tanıması mutlak Ruhun bilincine varması söz konusudur Özel isteklerin tutkuların ve eğilimlerin alanında herkes işçin geçerli nesnel ilkeleri ortaya koyarak onları hukuk ahlak devlet şeklinde kabul eden Ruh bütün koşullardan sıyrılarak kendini tanımaya kendi özünü farketmeye başlar Böylelikle Mutlak Ruh haline gelir

    Mutlak Ruh da üç adımlı bir hareketle gerçekleşir Onun birinci aşaması sanat (tez) ikinci aşaması ise dindir (antitez) Buna karşin onun üçüncü aşaması felsefedir (sentez) Felsefe Hegel'e göre hem sanatın hem de dinin aşilması ve onların içlerinde taşidıkları hakikatin daha üst bir düzeyde kavranmasıdır Felsefe Geist'ı mutlak varlık olarak kavrar ve onu hem maddi olmayan bir düşünce hem de elle tutulup gözle görülebilen bütün varlıkların birliği olarak kavrar
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  7. #27
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Immanuel KANT

    1724-1804 yılları arasında yaşamış olan ünlü Alman filozofu Temel eserleri: Kritik der Reinen Vernunft (Saf Aklın Eleştirisi) Kritik der Pratischen Vernunft (Pratik Aklın Eleştirisi) ve Kritik der Urteilkraft (Yargı Gücünün Eleştirisi)

    Temeller: Modern felsefenin gelişim seyrine uygun olarak epistemolojiyi ön plana çikartmis olan Kant öncelikle Hume'dan etkilenmiştir Kendi deyişiyle Hume onu dogmatik uykusundan uyandıran spekülatif felsefe alanındaki araştırmalarına yeni bir yön veren filozof olmuştur Öte yandan o Descartes'in akılcılığının da birtakım olumlu yönler içerdiğini saptamış ve zihnimizin matematikle uğraştığı zamanki işleyiş tarzı karşisında adeta büyülenmiştir Kant bundan başka asıl onyedinci ve onsekizinci yüzyıllarda göz kamaştırıcı gelişmeler kaydeden bilimden özellikle de fizikten etkilenmiştir Kant'ın gözünde bilim öncülleri kesin olan ve yöntemleri ancak Hume'unki gibi felsefi bir kuşkuculuk benimsendiği zaman sorgulanabilen evrensel bir disiplindir Bir bilim adamı Kant'a göre bir yandan kendisinden önceki bilim adamlarının ulaştığı sonuçları kabul eder; yine bir bilim adamı kabul ettiği bu sonuçlara ek olarak yeni araştırmalara giriştiği zaman deneysel yöntemler kullanır Bilim yansızdır ve nesneldir

    Öte yandan bilimin özellikle de Newton tarafından geliştirilen modern fiziğin çok başarılı sonuçlar doğurmuş olan yöntemi Kant'a göre rasyonalizmi de empirizmi de aşarak gelişmiştir Başka bir deyişle fizik bilimi rasyonalizmin ulaştığı sonuçları da empirizmin ulaştığı sonuçları da yanlışlayarak gelişimini sürdürmektedir Buna göre kendisine en sağlam bilgi modeli olarak düşünülen matematiği örnek alan rasyonalizm şeylerin bizatihi kendilerine yönelmeden şeylerin kendileriyle bir temas kurmadan yalnızca düşünceleri birbirlerine bağlamakla yetinip şeylerin kendileriyle ilgili olarak a priori sonuçlara ulaşir Oysa fizik matematiği de kullanarak şeylerin bizzatihi kendilerine yönelmekte şeylerin kendileriyle rasyonalizm tarafından kurulamayan teması başarılı bir biçimde kurmaktadır

    Kant'a göre İngiliz filozofu Hume'un empirizmi belirli bir nedenden daima aynı sonucun çikacagini hiçbir zaman kesin olarak bilemeyeceğimizi savunmak suretiyle nedensellikle ilgili olarak kuşkucu bir tavrı benimsemiştir Oysa çok başarılı sonuçlar elde etmiş olan fizik bilimi hemen tümüyle nedensellik ilkesine dayanmaktadır Kant bu bağlamda kendisine düşen işin rasyonalizm tarafından da empirizm tarafından da açıklanıp temellendirilemeyen bilimi özellikle de fizik bilimini temellendirmek bilimsel bir biçimde düşündüğü zaman insan zihninin nasıl işlediğini bulmak olduğunu düşünmüştür

    Başka bir deyişle o felsefedeki ilk ve temel misyonunun bilimi temellendirmek daha sonra da ahlakın ve dinin rasyonelliğini savunmak olduğuna inanmıştır Bununla birlikte bu hiç de kolay bir iş değildir çünkü bilim ve din yüzyıllardır birbirlerine karşi amansız bir mücadele içinde olmuşlar ve bilim dinin otoritesi karşisında mutlak bir zafer kazanma yoluna girmiştir Bu zafer Kant'a göre bilimin bakış açısından iyi ve olumlu olmakla birlikte ahlak ve dinin bakış açısından tam bir felakettir

    Bilimin dinin müdahaleleri karşisında özerkligini kazanması hiç kuşku yok ki iyi bir şeydir fakat bu bilimsel olmayan tüm inançların din ve ahlakın temelsizleşmesi ve anlamsızlaşması anlamına geliyorsa bilimin zaferi insanlık açısından dinin bakış açısından gerçek bir felakettir Kant öyleyse yalnızca din bilim ve ahlakı temellendirmek durumunda kalmamış fakat rasyonel bir varlık olmanın ne anlama geldiğini gösterme durumunda kalmıştır O işte bu amacı gerçekleştirebilmek için hem Descartes'in rasyonalizminden ve hem de Hume'un empirizminden önemli gördüğü ögeleri alarak transendental epistemolojik idealizm diye bilinen kendi bilgi kuramını geliştirmiş yükselen bilimin felsefi temellerini gösterdikten sonra özgürlük ve ödev düşüncesine dayanarak Hıristiyan ahlakını savunma çabasi vermiştir

    Bilgi Görüşleri: Düşüncesinde rasyonalist felsefeyle empirist felsefenin bir sentezini yapan Immanuel Kant bilgide hem deneyimin ve hem de aklın katkısının kaçınılmaz olduğunu öne sürmüştür O ilk olarak en basit bir deneyimin duyu izlenimlerinin bile a priori bir ögeyi deneyden türemeyen fakat deneyi yaratan ve mümkün kılan bir ögeyi içerdiğini göstermiştir Söz konusu a priori ögelere karşilık gelen zaman ve mekana deneyin transendental koşulları adını veren Kant böylelikle Hume'un matematiksel bilimlerin tümüyle analitik bir yapıda olduğu görüşüne karşi matematiğin mekan ve sayıyla ilgili yargılarının sentetik doğasını ortaya koyabilme imkanı bulabilmiştir

    Başka bir deyişle zihnin bilgideki temel ayırıcı faaliyetini deneyimden gelen ham ve işlenmemiş malzemeyi bir sentezden geçirmek ve bu malzemeyi birleştirip ona bir birlik kazan9dırmak olarak tanımlayan Kant'a göre zihin söz konusu sentezi herşeyden önce çesitli tecrübelerimizi sezginin belirli kalıpları içine yerleştirerek gerçekleştirir Sezginin söz konusu kalıpları ise zaman ve mekandır Buna göre biz şeyleri zorunlulukla zaman ve mekan içinde olan şeyler olarak algılarız Bununla birlikte zaman ve mekan duyu-deneyinden türetilmiş ideler izlenimler ya da kavramlar değildirler Zaman ve mekanla Kant'a göre doğrudan ve aracısız olarak sezgide karşilaşilır Bunlar sezginin a priori yani her türlü deneyimden önce gelen ve her tür deneyin onsuz olunamaz koşulları olan kalıplarıdırlar Yani bunlar duyu-deneyindeki nesneleri her zaman kendileri aracılığıyla algılamakta olduğumuz gözlüklerdir O zaman ve mekanla ilgili bu ögretisine transendental estetik adını verdikten sonra transendental analitiğe kategoriler ögretisine geçmiş ve tıpkı duyarlık ya da deneyimin a priori algı formları içermesi gibi doğaya ilişkin araştırma ve bilginin de bağıntı töz ve nedensellik türünden a priori ilkeleri içerdiğini göstermiştir

    En sıradan düşüncede bile sistematik olmayan bir tarzda varolan bu kategoriler matematiksel-mekanik bir doğa biliminin temel ögeleri olarak ortaya çikar ve rasyonel bir doğa kavrayışını mümkün hale getirir Başka bir deyişle düşüncenin ya da insan zihninin duyu-deneyinden gelen malzemeye bir birlik kazandırması veya söz konusu malzemeyi bir sentezden geçirmesiyle ilgili olan belirli kategorilerin bulunduğunu ifade eden Kant'a göre zihin söz konusu sentez ya da birleştirme faaliyetini çesitli yargılar ortaya koymak suretiyle gerçekleştirir öyle ki bu yargılar bizim dünyaya ilişkin yorumumuzun temel bileşenlerini meydana getirir Deneyimde söz konusu olan çokluk Kant'a göre bizim tarafımızdan nicelik nitelik bağıntı töz gibi belirli değişmez formlar ya da kavramlar aracılığıyla değerlendirilir ya da yargılanır Örnegin nicelikle ilgili bir yargı söz konusu olduğunda zihnimizde bir ya da çok olan vardır Nitelikle ilgili bir yargı öne sürdüğümüz zaman ya olumlu ya da olumsuz bir önerme ortaya koyarız Bağıntıyla ilgili bir yargıda bulunduğumuz zaman ise ya neden ile sonucu ya da özne ile yüklem bağıntısını düşünürüz

    Bütün bu düşünme tarzları Kant'a göre zihnin duyu-deneyinden gelen malzemeyi birleştirme bu malzemeyi sentezden geçirme ya da söz konusu malzemeye bir birlik kazandırma faaliyetinin temel bileşenleridir Ve biz bu sentez faaliyetiyle de duyu izlenimlerinin çoklugundan yani sonsuz sayıdaki darmadağınık izlenimden tek bir tutarlı dünya resmi elde ederiz

    Kant'a göre duyu deneyinin kapsamı içine giren her nesne bu kategorilerden birine ya da diğerine uymak durumundadır Zira anlama yetisi insan zihni bu kategorilere uymayan bir şeyi hiçbir şekilde konu alamaz alsa bile anlayamaz Görünüşlerin fenomenlerin bir şekilde anlaşilabilmeleri için onlara anlama yetisinin kategorileri aracılığıyla bir yapı kazandırılması gerekmektedir Anlama yetisinin kategorilerine uymayan bir şey insan zihni tarafından bilinemez Kant'a göre duyu-deneyimiz belirli bir yapı ve bir birlik sergilemektedir İşte duyu-deneyinin sergilediği bu yapı ve birlik ancak ve ancak görünüşleri kendi kategorilerine göre düzenleyen anlama yetisinin faaliyetiyle açıklanabilir

    Bununla birlikte kategoriler düşüncenin ya da bilginin öznel koşulları olduklarından burada bunların nasıl olup da nesnel bir geçerliliğe sahip olabildiği yani nesnelere ilişkin bilgimizi mümkün kılan koşulları sağlayabildikleri sorusu ortaya çikar Kant'a göre a priori kavramlar olarak kategorilerin nesnel geçerliliği insanın nesnelere ilişkin duyu-deneyinin yalnızca bu kategoriler sayesinde mümkün olabilmesi olgusuna dayanır Duyu-deneyinin bir nesnesi yalnızca bu kategorilerle düşünülebilir Bir nesneyle ilgili bir düşünce onunla ilgili tüm yargılar ve dolayısıyla ona ilişkin bilgi yalnızca kategorilerin sağladığı kavramsal çerçeve içinde olanaklıdır

    İnsan zihninin yalnızca kategorileri aracılığıyla kendilerine bir yapı kazandırdığı fenomenleri bilebileceğini bunun ötesine giderek şeylerin bizatihi kendilerini bilemeyeceğini duyu deneyindeki nesnelerin insan zihninin işleyişine uyduğu için bilinebildiklerini söyleyen ve tüm empirik yasaları insan zihninin yasalarına indirgeyen Kant'ın bu bilgi anlayışının en önemli sonuçları mutlak bir determinizm bilginin sınırlılığı ve metafiziğin imkansızlığıyla ilgili sonuçlardır Bilgimiz iki bakımdan sınırlıdır Bilgi herşeyden önce duyu-deneyinin dünyasıyla sınırlanmıştır Bilgimiz ikinci olarak algılama ve düşünme yetilerimizin deneyimin ham malzemesini işleme ve düzenleme tarzlarıyla sınırlanmıştır Kant elbette ki bize görünen dünyanın nihai ve en yüksek gerçeklik olmadığından kuşku duymaz Nitekim o fenomenal gerçeklikle yani duyusal olmayan ve akılla anlaşilabilir olan dünya arasında bir ayrım yapmıştır Bir şey algılanmadığı zaman nedir? Şeyin bizzatihi kendisi ne anlama gelir?

    Metafiziği: biz algılamadığımız şeyleri elbette ki bilemeyiz Bizim bildiğimiz şeyler numenler şeylerin kendileri değil de fenomenlerdir şeylerin görünüşleridir Bizim bildiğimiz nesneler duyular aracılığıyla algılanan nesnelerdir Biz buna ek olarak duyusal dünyanın bizim zihnimiz tarafından yaratılmadığını biliyoruz Zihin bu dünyayı yaratmak yerine şeylerin kendilerinden türetilmiş olan ideleri ona yüklemektedir Bu bizden bağımsız olarak var olan ancak bizim kendisini yalnızca bize göründüğü ve bizim tarafımızdan düzenlendiği şekliyle bilebildiğimiz bir dış gerçekliğin varolduğu anlamına gelir Böyle bir gerçeklik bizim bilgimizi arttırmaz fakat bize bilgimizin sınırlarını gösterir

    Immanuel Kant bu ögretisiyle bilimsel bilginin olanaklı olduğunu göstererek Newton fiziğini temellendirir fakat varlığın genel ilkeleri Tanrı'nın varoluşu ruhu ölümsüzlügü gibi konuları ele alan geleneksel metafiziği olanaksız hale getirir Çünkü metafizik alanında ruh Tanrı evren kavramlarını düşündüğümüz zaman burada duyu-deneyi tarafından sağlanan malzeme bulunmaz Bilginin iki temel ögesinden biri olan deney tecrübe ögesi metafizik alanında söz konusu olmadığı için akıl burada antinomilere düşer Öyleyse metafizik alanında bilimsel bilgi olanaklı değildir

    Ahlakı: Bununla birlikte Kant görünüş-gerçeklik ya da fenomen-numen ayırımını insan varlığına uygulayarak ahlak imkanını kurtarır Zira ona göre insanın bir fenomen bir de numen tarafı vardır Yani insanın biri duyusal diğeri akılla anlaşilabilir olan iki farklı boyutu vardır Duyusal yönüyle ele alındığında insan doğadaki mekanizmanın bir parçasıdır Başka bir deyişle insan fiziki eğilimleriyle içgüdüleriyle fenomenler dünyasının bir ögesidir

    Buna karşin insan kendisini hayvandan ayıran aklıyla fenomenler dünyasının üstüne yükselir aklı sayesinde nedenselliğin doğal zorunluluğun hüküm sürdüğü dünyanın ötesine geçip özgür olur Başka bir deyişle metafiziğin ancak pratik akıl alanında ahlaki iradenin kesin kanaatleriyle mümkün olabileceğini savunan ve deneyimdeki a priori ögeyi çikarsama yöntemini ahlak alanında ahlaki yargılara da uygulayan Kant önce ahlaki yargıları psikolojik bir açıdan değerlendirmiş ve sonra kategorik buyrukla yani formel olarak koşulsuz olma özelligiyle ahlak alanında a priori ögeyi yakalamıştır

    Ona göre kategorik buyruğun yani insandan insan olduğu için belli şeyleri yapması isteyen ahlak yasasının iyi iradenin tanınması insanın yüceliğini gerçek kişiliğini ve insan varlıklarını kişiler olarak birbirlerine bağlayan halkayı oluşturur Pratik ve ahlaki temeller üzerinde gelişen bir metafizik öne süren Kant'ın felsefesinde bu ikinci alan teorik aklın zorunlulukla belirlenen duyusal dünyasından sonra pratik aklın özgürlükle belirlenen akılla anlaşilabilir dünyası olarak ortaya çikar Akılla anlaşilabilir özgürlük dünyasının fiziki ve doğal dünyayla olan ilişkisinin ne olduğu sorusu ise Kant'ı her iki dünyayı da uyumlu kılan bir tanrısal düzen postülasıyla ölümsüzlük postülasına götürür ki bu postülalar da ifadesini Tanrı düşüncesinde bulmaktadır
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  8. #28
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Jhon LOCKE

    İngiliz empirizminin kurucusu olan ünlü filozof 1632-1704 yılları arasında yaşamış olan Locke'un temel eserleri An Essay concerning Human Understanding (İnsan Zihni Üzerine Bir Deneme) ve Two Treatises of Government (Yönetim üzerine İki Deneme)'dir

    Bilgi görüşleri: Empirist bir bilgi teorisinin temel ögretilerini yani zihinde doğuştan düşünceler bulunduğunu ve bilginin deneyimden üretildigi ilkelerini mekanik bir gerçeklik görüşüyle birleştiren John Locke modern felsefenin tavrına uygun olarak felsefesinde öncelikle bilgi konusunu ele almıştır O insan bilgisinin sınırlarına ve kapsamına ilişkin araştırmasında insan zihninde idelerin nasıl ortaya çiktigini araştırır İdelerle de Locke algı içeriklerini izlenimleri tasarımları düşünceleri kısacası bilincin tüm içeriklerini insanın kendisiyle ilgili olarak bilinçli olduğu herşeyi anlar Ona göre insan bilgi sahibi olan bir varlıktır Başka bir deyişle o insan bilgisini açıklanmak durumunda olmayan apaçık bir olgu olarak alır

    Bilmek ise zihinde birtakım idelere sahip olmaktan başka bir şey değildir Doğuştancılığa karşi çikan Locke insanın bilgiye temel olan malzemeyi sonradan deneyim yoluyla kazandığını söyler Onun deyimiyle karanlık bir oda olan insan zihnine ışık getiren tek pencere deneyimdir Bilginin kaynağı konusunda empirist olan Locke biri dış deneyim diğeri de iç deneyim olmak üzere iki tür tecrübe bulunduğunu söyler Bunlardan birincisinde yani dış deneyimde insan beş duyu yoluyla dış dünyadaki şeyleri tecrübe eder; insan zihni Locke'a göre burada tümüyle alıcı olup pasif durumdadır İkincisinde yani refleksiyon veya içebakışta ise insan varlığı kendi zihninde kendi iç dünyasında olup bitenleri tecrübe eder İnsan zihnindeki tüm ideler işte bu iki kaynağın birinden ya da diğerinden gelir

    İnsan zihnindeki tüm ideler İngiliz empirizminin kurucusu olan Locke'a göre basit ideler ve kompleks ideler olmak üzere iki başlık altında toplanabilir Bu ayırım Locke'a zihnin tümüyle pasif olduğu durumlarla aktif olduğu durumları birbirlerinden ayırma imkanı verdiği için önemli bir ayırımdır Basit ideler dış dünyadaki cisimlerin ve onların niteliklerinin duyu-organlarımız üzerindeki etkisi sonucunda duyularımız aracılığıyla kazanılmış olan idelerdir İnsan zihni bu basit ideleri birbirleriyle çesitli şekillerde birleştirdiği zaman kompleks idelere sahip olur Locke'a göre insan zihni basit ideleri biriktirdikten sonra onları birbirlerinden ayırt eder birbiriyle karşilaştırır ve birbiriyle çesitli şekillerde birleştirir Locke insanda yeni bir ide icad etme gücü olmasa bile insan zihninin kompleks ideleri meydana getirirken tümüyle aktif durumda bulunduğunu söyler Ona göre basit ideler kompleks idelerden hem psikolojik ve hem de mantıksal bakımdan önce gelmek durumundadır
    İnsan zihni Locke'a göre belli şekillerde faaliyet gösterir İnsan zihninin bu faaliyetleri ise sırasıyla algı bellek ayırd etme ve karşilaştırma yetisi birleştirme ve soyutlamadır Bu yetilerden en önemlilerinden olan birleştirme yetisi söz konusu olduğunda insan zihni sahip olduğu basit ideleri bir araya getirir ve bu ideleri birleştirerek kompleks ideler meydana getirir Soyutlamada ise insan zihni genel kavramları gösteren genel sözcüklere yükselir Varolan herşey Locke'a göre bireyseldir Bununla birlikte insan varlığı çocukluktan yavaş yavaş çikarken insanlarda ve şeylerdeki ortak nitelikleri gözlemler

    Locke bilginin söz konusu yetilerin algı yoluyla kazanılan basit ideleri işlemesinin sonucunda ortaya çiktigini savunur Ve bilgi idelerin birbirleriyle olan bağlantısına ve uyuşmasına ya da birbirleriyle uyuşmayıp birbirlerini kabul etmemelerine ilişkin algıdan başka bir şey değildir Locke'a göre ideler arasında dört tür bağıntı vardır ya da ideler birbirleriyle dört bakımdan uyuşur 1 Özdeslik 2 İlişki 3 Birlikte varoluş ya da zorunlu bağıntı ve 4 Gerçek varoluş

    Locke özdeslikten söz ettiği zaman bir idenin ne olduğunun ve onun başka idelerden olan farklılığının bilincinde olmayı anlar Burada söz konusu olan bilgi her idenin kendi kendisiyle aynı olduğunu her ne ise o olup tüm diğer idelerden farklı olduğunu bilmekten oluşur Bu bilgi idelerimizden her birinin (örnegin ağaç masa beyaz kare üçgen vb idelerinin) tam olarak neyi içerdiğinin ve onun farklılıklarının (örnegin beyazın siyah olmadığının bir karenin daire olmadığının) bilgisidir Buna karşin ilişkiden söz ederken Locke idelerimizden bazılarının diğer idelerle bazı bakımlardan ilişkili olduğu olgusuna dikkat çeker Buna göre beyaz ve kırmızı arasında üçgenlerle yapraklar arasında söz konusu olmayan bir ilişki vardır; yine bir ağaçla bir sandalye arasında bir doğruyla bir bulut arasında söz konusu olmayan bir ilişki vardır

    Birlikte varoluş ya da zorunlu bağıntıdan söz ettiği zaman da Locke kompleks bir idenin örnegin bir sandalye idesinin bir sandalyeyi düşündüğümüz zaman birlikte düşündüğümüz çok sayıda basit idenin birleşiminden oluştuğu olgusuna dikkat çeker Burada söz konusu olan bilgi belli bir kompleks ide gündeme geldiği zaman hangi basit idelerin söz konusu kompleks idenin ayrılmaz parçaları olduğunun bilgisidir Locke dördüncü kategoriye yani gerçek varoluşa geldiği zaman idelerin birbirleriyle olan bağıntılarından çok dış dünyadaki bir şeyle olan bağıntılarının bilgisinden söz eder Şimdiye dek olan bilgi türleri yalnızca kavramsaldı ilk kez bu dördüncü bilgi türüyle varoluşla ilgili olan bir bilgiye ulaşilır Başka bir deyişle burada söz konusu olan bilgi bir ideyle uyuşan gerçek bir varlığın bilgisidir

    Locke bu dört bilgi türüne ek olarak insan için bu bilgi türlerine sahip olmanın üç farklı yolunun bulunduğunu söyler; bunlar sırasıyla sezgi kanıtlama ve duyumdur Bilgimizin kapsamı söz konusu olduğunda Locke gerçek bilgiye sezgi ya da kanıtlama yoluyla ulaşildığına inandığı ve kanıtlama ya da sezginin kendilerine dayandığı idelere birtakım sınırlamalar getirdiği için bilgimizin kapsamının oldukça sınırlı olduğunu savunmak durumunda kalmıştır Özdeslik ya da farklılık bağıntısı söz konusu olduğunda Locke'a göre bizim tüm açık idelerimizin kendi kendileriyle aynı ve başka idelerden farklı olduklarına ilişkin olarak sezgisel bilgimiz vardır
    İlişki söz konusu olduğunda ise burası bilgimizin çok büyük bir parçasını meydana getirmekle birlikte bu bilgi de idelerin birbirleriyle olan ilişkileriyle ilgili kanıtlamalarla sınırlanmıştır İdeler arasındaki karşilıklı bağıntılara ve içerme ilişkilerine dayanan bu bilgi yalnızca kavramsal bir bilgidir Bu alandaki doğrular matematiğin doğrularıyla günümüzde analitik olarak doğru olduğunu söylediğimiz önermelerden oluşur Ancak bu doğrular yalnızca idelerimiz arasındaki ilişkilerle ilgili olan doğrular olduğu için bize hiçbir zaman idelerimizden bağımsız olarak varolan bir şeyin bilgisini veremezler

    İdelerimizin birlikte varoluşu ya da idelerimiz arasındaki zorunlu bağıntıya gelince Locke bilgimizin kapsamının burada daha da daraldığını savunur Biz birçok basit idenin birlikte ortaya çiktigini belirli bir türden olan kompleks bir şeye ilişkin idemizin belirli basit idelerden oluşan bir toplamı içerdiğini gözlemleyebiliriz fakat bu idelerin zorunlu olarak birbirlerine bağlanıp bağlanmadığını bilemeyiz Locke'a göre ikincil bir nitelikle söz konusu niteliğin kendilerine bağlı olduğu birincil nitelikler arasında insan tarafından keşfedilebilir olan zorunlu bir bağlantı yoktur Biz bir nesnenin şeklinden ve ebatlarından yola çikarak onun belli bir renge ya da tada sahip olduğunu hiçbir zaman söyleyemeyiz

    İdelerimizin birlikte varoluşu ya da idelerimiz arasındaki zorunlu bağlantıya ilişkin bilgimiz deneyimin kapsamına bağlı olduğundan idelerimiz arasındaki zorunlu bağlantıları saptarken sezgi yoluyla da kanıtlama yoluyla da pek ilerilere gidemeyiz Ve doğa bilimlerinin genel önermeleri farklı ideleri birbirlerine bağladıkları için gerçek anlamda genel bir bilgi olmanın çok uzağında kalır Zira bu bilimlerin birbirine bağladığı ideler arasında zorunlu bir bağıntının olup olmadığı sezgi yoluyla da kanıtlama yoluyla da kavranamaz

    Gerçek varoluş söz konusu olduğunda bilgimiz kapsamı daha da daralır Locke'a göre biz sezgi yoluyla kesin olarak yalnızca kendimizin varolduğunu biliriz Kanıtlama yoluyla ise Tanrı'nın gerçek varoluşunu kanıtlarız Bir de duyusal bilgiyle duyularımıza sunulmuş olan nesnelerin varolduğunu biliriz Bununla birlikte kesin olmayan duyusal bilgi bize gerçek bir bilgi veremez çünkü bu bilgi herşeyden önce şimdi duyularımıza sunulmuş olan nesnelerle sınırlanmış olup şimdi ve burada mevcut olan tikel nesnelerin ötesine geçemez İkinci olarak duyusal bilgi yoluyla bizim dışımızdaki nesnelerin varolduğunu bilsek bile Locke'a göre bu nesnelerin gerçek doğalarına ilişkin olarak pek fazla bir bilgimiz olamaz

    Demek ki Locke;

    1 dolayımsız olarak bilincinde olduğumuz şeylerin nesnelerin bizatihi kendileri değil de zihinlerimizdeki ideler olduğunu 2 idelerimizin tecrübeden türetilmek durumunda olduğunu aksi takdirde anlamlı bir içerikten yoksun olacağını ve 3 genel bir önermenin sezgisel bakımdan ya da kanıtlama yoluyla kesin olmadıkça gerçek anlamda bir bilgi olamayacağını kabul ettiği için bilgimizin kapsamını oldukça daraltır O bir empiristtir ve dolayısıyla bilgide deneyime önem verip empirik olmayan ilkelerden türetilmiş mantıksal bir sistemin bize gerçekliğin resmini hiçbir şekilde veremeyeceğini kabul eder

    Locke bundan başka zihnimizde olan şeylerin nesnelerin kendileri değil de nesnelerle olan gerçek ilişkilerini hiçbir zaman bilemeyeceğimiz ideler olduğunu savunduğu ve neyin bilgi sayılıp neyin bilgi sayılamayacağı konusunda hayli yüksek bir kesinlik ölçütü öne sürerek yalnızca sezgi ya da kanıtlama yoluyla elde edilen bilgiyi kesin bilgi olarak gördüğü için empirik ve bilimsel bilginin gerçek anlamda bilgi olamayacağını dile getirir

    Dine Dair Görüşleri: Dinle bağlamında Locke Hıristiyanlığın ahlaki boyutunu vurgulamaya özel bir önem atfeder ve kutsal kitapta bulunan ahlak kurallarının aklın keşfettiği kurallarla tam bir ahenk içinde olduğunu belirtir Akılla inanç arasındaki ilişkiler üzerinde de duran filozof hem akıl ve hem de vahiy yoluyla keşfedilen hakikatler bulunduğunu öne sürerken akılla çelisen hakikatler söz konusu olduğunda bu doğruların onların kaynağında vahyin bulunduğu söylense bile hiçbir şekilde kabul edilmemesi gerektiğini savunur Buna karşin akılla ne örtüsen ne de çakisan hakikatlere gelince Locke bunların gerçek dinin özünü meydana getirdiğini öne sürer Fakat Locke aklın burada bile vazgeçilmez bir rol oynadığını vurgular: Akıl bir şeyin vahiy olup olmadığına karar vermeli ve vahyi ifade eden sözcüklerin anlamlarını incelemelidir Ona göre akıl her konuda nihai yargıç ve yolgösterici olmalıdır O Hıristiyanlığın özünde pek az temel ve onsuz olunamaz inanç parçası bulunduğunu söylerken mezhepler arasındaki çatismalara şiddetle karşi çikmis ve dini hoşgörüyü engelleyecek hiçbir şey bulunmadığını belirtmiştir Bu bağlamda ona göre dinin görevi insan ruhunu günahtan kötülüklerden; hükümetin görevi ise bireyin yaşam özgürlük ve mülkiyet haklarını korumaktır

    Siyaset Felsefesi: Locke siyaset felsefesi alanındaki görüşleri bakımından da önemli bir filozoftur O mutlakiyetçiliğe şiddetle karşi çiktigi ve güçler ayrılığını hararetle savunduğu için liberalizmin kurucusu olarak görülmektedir Meşruti bir monarşiden yana olan ve toplumun bir sözleşme temeline dayanması gerektiğini savunan Locke insanların hukuğun veya iktidarın sağladığı avantajlardan yoksun olarak birlikte yaşadıkları hipotetik bir doğa hali düşüncesinden yola çikmistir Böyle bir doğa halinin dezavantajları insanların hukuğun ve devletin yönetimi altına girmeleri için bileyerek ve isteyerek bir sözleşme yapmalarını fazlasıyla haklı kılar Toplumsal sözleşmenin amacı düzeni ve yasayı ihdas etmek doğa halinin belirsizliklerini ortadan kaldırmak ve bireyin haklarını koruyacak kurumları yaratmaktır
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  9. #29
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    PLOTİNOS:

    Milattan sonra 205-270 yılları arasında yaşamış ve Platon'un metafiziğini biraz daha farklı bir versiyon içinde yeniden öne süren ve ögretisi sayesinde Platon'un Hellenistik çagda ve bu arada Ortaçağda hem Hıristiyan felsefesinde ve hem de İslam felsefesinde etkili olmaya devam ettiği ünlü Yunan filozofu

    Felsefesinde Platon'un Devlet'te yer alan İyi İdeasıyla ilgili görüşlerinden yola çikan Plotinos Platon'un İyi İdeasını tanrılaştırmış ve varolan herşeyi Tanrı'dan başlayan bir türüm ya da sudur süreciyle açıklamıştır O da tıpkı Platon gibi maddi dünyanın sürekli olarak değiştiği için gerçek olamayacağını düşünür Yalnızca değişmeyen bir şey gerçekten var olabilir Bundan dolayı bu değişmeyen gerçeklik Platon'un da göstermiş olduğu gibi maddi dünyadan farklı ve ayrı olmalıdır Bu varlık ise Plotinos'a göre Tanrı'dır

    O Tanrı hakkında Tanrı'nın bu dünyadaki herşeyi aştığını söylemek dışında hiçbir şey söylenemeyeceğini iddia eder Tanrı bu dünyayı aştığı maddi dünyanın ötesinde bulunduğu için maddi sonlu ve nihayet bölünebilir olan bir varlık değildir Madde ruh ve zihinden her biri değiştiği için o ne madde ne ruh ne de zihindir Plotinos'a göre Tanrı insan zihninin düşünceleriyle sınırlanamayacağından insanın diliyle ifade edilemez Duyularımız da ona ulaşamaz Plotinos için Tanrı'ya ulaşmanın tek yolu rasyonel akılyürütmeden ya da duyusal bir tecrübeden deneyden bağımsız olan mistik bir vecd hali içine girmektir

    Tanrı'nın bütünüyle saf ve basit olduğunu Tanrı'da kompleks hiçbir şey bulunmadığını belirtmek Tanrı'nın Mutlak Birlik olduğuna işaret etmek için Plotinos Tanrı'dan Bir diye söz eder Bir olan Varlık olarak Tanrı tanımı Tanrı'nın değişmediğini ve dolayısıyla O'nun yaratılmamış ve bölünemez olduğunu gösterir Zira Tanrı değişse bölünebilse ya da yaratılmış olsa birliğini kaybeder Plotinos'a göre Tanrı bir olduğu için içinde yaşadığımız duyusal dünyadaki şeyleri yaratmış olamaz Çünkü yaratma bir eylemdir ve her eylem bir değişme halini zorunlu kılar Bundan dolayı Tanrı aşkındır O her türlü düşünce ve varlığın ötesindedir O'na ne öz ne varlık ne de yaşam yüklenebilir Çünkü bütün bu ayırım ya da yüklemler bir ikiliğe yol açarlar Öyleyse Tanrı hakkında yalnızca O'nun bir bölünemez değişmez ezeli ve ebedi olduğunu varlığın ötesinde bulunduğunu kendi kendisiyle hep aynı kaldığını O'nun için geçmiş ya da gelecekten söz edilemeyeceğini söyleyebiliriz Plotinos işte bu durumda dünyanın yaradılışını ve varoluşunu açıklamak için felsefe tarihinin ilk türüm ögretisini geliştirmiştir
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

  10. #30
    Moderator EyLüL - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik tarihi
    31.01.2011
    Mesajlar
    4.527
    Post Thanks / Like
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tecrübe Puanı
    236

    Standart

    Jean Paul SARTRE

    Varoluşçuluğun kurucusu olan çagdas Fransız filozofu 1905-1980 yılları arasında yaşamış olan Sartre'ın temel eserleri: L'Etre et le Neant (Varlık ve Hiçlik) La Transcendence de l'Ego (Benin Aşkınlığı) La Nausee (Bulantı) Les Chemins de la Liberte (Özgürlügün Yolları) L'Existentialisme est un humanisme (Varoluşçuluk) Critique de la Raison Dialectique (Diyalektik Aklın Eleştirisi)'dir O akademik bir kurumda profesyonel bir filozof olarak çalismak yerine zaman zaman popüler birtakım eserlerle geniş halk kitlelerine ulaşmayı denemiş olan ünlü bir düşünürdür

    Temeller: İnsanın kendi yazgısını belirlemedeki aktif rolünü vurgulayan ve Marks Husserl ve Heidegger gibi düşünürlerden etkilenmiş olan Sartre'ın temel çikis noktası insan varlığı ile öteki nesnelerin varlığı arasındaki farklılığın incelenmesinden oluşur Başka bir deyişle Descartes'ın yaptığı gibi özneden yola çikan Sartre Kant'ın problemini yani şeylerin ya da nesnelerin nedensel olarak belirlenmiş dünyasında insanın özgürlük ve sorumluluğunun nasıl açıklanabileceği problemini ortaya koyup bu probleme bir çözüm getirmeye çalismistir
    Metafiziği: Ona göre insanın doğası insan tarafından üretilmis olan bir ürünü tanımladığımız tarzda açıklanamaz Sartre'ın bu tezine göre herhangi bir alet nesne yapacak olsak önce bu nesnenin nasıl olacağını tasarlarız Örnegin bir masayı ele alalım Masa kafasında bir masa fikrine sahip olan masanın ne için kullanılacağını ve nasıl üretilecegini bilen bir insan tarafından imal edilmiştir Buna göre masa meydana getirilmezden önce belirli bir amacı olup bir sürecin ürünü olan bir şey olarak tasarlanmıştır Masanın özüyle masanın meydana getiriliş sürecini ve onun yapılma amacını anlarsak eğer masanın özü onun varoluşundan önce gelir Sartre'a göre insanda durum böyle değildir

    İlk bakışta insanın da bir yaratıcının Tanrı'nın eseri olduğunu düşünürüz Tanrı'yı masayı imal eden marangoz benzeri doğaüstü bir sanatkar olarak görür ve böylelikle Tanrı'nın insanı yarattığı zaman neyi yaratmış olduğunu bildiğine işaret ederiz Oysa Sartre Tanrı'nın varoluşunu inkar etmiş olan tanrıtanımaz bir düşünürdür Tanrı var değilse Sartre'a göre insanın Tanrı tarafından önceden belirlenmiş bir özü de olamaz İnsan yalnızca vardır kendinden önceki bir modele bir taslağa bir öze göre ve belli bir amaç gözetilerek yaratılmamıştır İnsan öncelikle varolur ve kendisini daha sonra tanımlar İnsan yalnızca vardır ve Sartre'a göre kendisini nasıl yaparsa öyle olur

    İnsanın önceden belirlenmiş bir özü olmasa da o Sartre'a göre bir taş ya da sopa gibi basit ve bilinçsiz bir varlık değildir O bir taş parçasının her ne ise o olduğunu söyler; taşin varlığı kendi içine kapanık kendisinden başka bir şey olamayan varlıktır Söz konusu taş parçasının şöyle ya da böyle olmak imkanı yoktur; o ne ise daima odur Bu Sartre'a göre kendinde varlıktır Buna karşin insan kendinde varlık (yani taş parçasının var olduğu tarzda var) olmak dışında kendisi için varlığa (yani onu taş parçasından farklılaştıran varlık tarzına) sahiptir Yani insan bilinçli öznedir; insan varolduğunun bilincindedir İnsanın varlığı bilincinde kendine dönmekte kendini bilmektedir Bundan dolayı insana önceden verilmiş ve değişmeyen bir öz yüklemek söz konusu olamaz Bilinçli bir varlık olan insan 'ne değilse odur ne ise o değildir' Yani bilinçli bir varlık olan insanda sonsuzca değişme kapasitesi vardır Onu şimdi olduğu şeyle tanımlayamazsınız çünkü tanımladığınız anda o başka bir şey başka bir birey olma yoluna girmiştir Bilinci insanı her zaman başka bir şeye bir öteye götürür Bilinçli bir özne sürekli olarak bir gelecek önünde duran varlıktır Ve bilinç özgürlük ve bir geleceğe doğru yöneliştir

    Başka bir deyişle insan doğası başka herhangi bir gerçeklik türünden bir bakıma hiç farklı değildir İnsan başka herhangi bir şey gibi vardır yalın bir biçimde oradadır Bununla birlikte insan diğer şeylerden ya da gerçekliklerden farklı olarak bir bilince sahiptir Bu nedenle insan şeylerin dünyası ve başka insanlarla farklı ilişkiler içinde olur Buna göre bilinç her zaman bir şeyin bilincidir ki bu bilincin kendisini aşan bir nesnenin varoluşunu tasdik etmek suretiyle varolduğu anlamına gelir Bilincin nesnesi yalnızca 'orada olan' bir şey olarak dünya olabilir

    Tek bir katı kütle olarak dünya dışında Sartre'a göre sandalye dağ benzeri belirli nesnelerden söz ederiz Masa dediğimiz nesne bilincin faaliyetiyle dünyanın bütününden koparılarak şekillendirilir Dış dünya yalnızca bilince ayrı fakat karşilıklı ilişkiler içinde bulunan şeylerden meydana gelen anlaşilır bir sistem olarak görünür Bilinç olmadan dünya yalnızca vardır; o kendinde varlıktır ve bu haliyle anlamdan yoksundur Bilinçtir ki dünyadaki şeylere varlık vermese bile anlam verir Buna göre bilinç herşeyden önce dünyadaki şeyleri tanımlar ve onlara anlam yükler İkinci olarak bilinç kendisini aşar yani kendisiyle nesneler arasına bir mesafe koyar ve bu şekilde nesneler karşisında bir bağımsızlık elde eder Bilinçli ben dünyadaki şeyler karşisında bu tür bir bağımsızlığa sahip olduğu için şeylere farklı ya da alternatif anlamlar yüklemek bilincin gücü içindedir İnsan Sartre'a göre mühendis ya da işçi olmayı seçebilir şu ya da bu proje veya tasarıya bağlanır; dünyadaki varlıklar da insanın bu tercihlerine bağlı olarak anlam kazanırlar

    Ahlak Görüşü: Buna göre insan öncelikle vardır insanın varoluşu onun ne olacağından önce gelir İnsanın ne olacağı bilincin belli bir mesafeden gördüğü dünya karşisında nasıl bir tavır alacağına bağlı olacaktır İnsan bu uzaklıktan şeyler ve kişiler karşisındaki bu bağımsızlık hali içinde bu şeylere ve kişilere nasıl bağlanacağıyla ilgili olarak bir tercihte bulunur İnsan dünya karşisında bu tür bir özgürlüge sahip bulunduğu için dünya insanın bilincini ve tercihlerini etkileyemez Dünyayı aştığı dünyaya yukardan ve uzaktan bakabildiği ve sürekli olarak tercihlerde bulunmak durumunda olduğu olgusunu değiştirmek insan için asla söz konusu olamaz Kısacası Sartre'a göre insan özgürlüge mahkumdur İnsan özgür seçimleriyle kendisini tanımlar ve yaratır Buna göre insan kendisini yoktan varetmez fakat bir dizi seçim ve karar aracılığıyla varoluşunu belli bir öze dönüştürür yani kendi özünü oluşturur

    Başka bir deyişle kendi kendisini sürekli olarak yeniden yaratmak durumunda olan insan bir varoluş olarak kendisini ilk anda terkedilmiş biri olarak bulur ve umutsuzluğa düşer İnsan bu durumda geçmişine dönemez şimdinin kendisi için boş bir imkan olduğu insan geleceğe de güvenemez İşte insan bundan dolayı kendisini saçma bir dünya içinde hisseder Doğmak yaşamak ölmek ve eylemek ona hep saçma gelir İşte insan böyle bir anda başkalarını hisseder ve kendisini bir merkez olmaktan çikarir Bu ise onun varoluşunu özsel olarak yaşamasını önleyip onu başkalarıyla birlikte olmaya toplum içinde yaşadığı gerçeğine götürür Böyle olunca da insan başkalarının sorumluluğunu duymaya başlar Bu nedenle Sartre'ın gözünde özgürlük ancak sorumluluk yüklenmekle mümkün hale gelir Tüm eylemlerinin sorumluluğunu üzerine alabilmiş olan insan özgür olup sadece böyle biri gerçek varoluşa sahip olabilir Bu nedenle tek mutlak değer özgürlük olsa bile sorumluluğa bağlanan bu özgürlük katı bir ahlakı gerektirir Onun gözünde doğru eylem sorumluluğu özgürce yüklenilmiş olan eylemdir Bununla birlikte genel geçer ve mutlak bir doğruluğun da olmadığı unutulmamalıdır Her çag kendi doğrusunu yaratırken ahlaklılık da her çagda kendi doğrusunu kuran insanın özgür eyleminde ortaya çikar
    Fatih gibi aşık olacaksın ki
    İstanbul gibi maşuk düşsün bahtına...

3. Sayfa - Toplam 9 Sayfa var BirinciBirinci 1 2 3 4 5 ... SonuncuSonuncu

Bu Konudaki Etiketler

Yetkileriniz

  • Konu Acma Yetkiniz Yok
  • Cevap Yazma Yetkiniz Yok
  • Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
  • Mesajınızı Değiştirme Yetkiniz Yok
  •  

  • Şikayet, Telif hakları ve Yasal bildirimler için tıklayın.
  • .

    İletişim: [email protected]