Konu: Kritisizm / Eleştirel Felsefe

Kritisizm temel anlamda ünlü filozof Immanuel Kant'ın felsefi öğretisidir. Kant'ın felsefesi genel olarak eleştiricilik eleştiri felsefesi veya kritisizm (critisisme) olarak adlandırılmaktadır.

Kant'ın bilginin yapısı ve kaynağı konusundaki görüşleri ne salt olarak deneycilik ne de salt olarak akılcılık içinde yer almayacak kadar farklıdır. Kant'ta bilginin meydana gelmesi için hem deney hem de zihin (akıl) gereklidir. Yani bilginin üretimi için hem dış dünyadan gelen verilere hem de bunları işleyip değerlendirecek bir akla ihtiyaç vardır. Kant bu durumu şu ünlü sözüyle ifade etmektedir: "Görüsüz (deneysiz) kavramlar boş kavramsız (aklın kalıpları dışında) görüler kördür." Bu sözdeki "deneysiz kavramlar"ın örneği olarak metafiziği "kavramsız görüler"in örneği olarak da hayvanların yaşamlarındaki deneyimlerini gösterebiliriz.

Bütün bunların yanında Kant'ın bilgi edinme sürecinde dışarıdan gelen verilere mi yoksa aklık onlara kattığı değere mi daha büyük önem verdiği konusu tartışmalıdır. Yani "Kant acaba daha çok deneyci midir yoksa daha çok akılcı mıdır?" sorusunun yanıtı Kant'tan sonraki farklı dönemlerde farklı biçimlerde yorumlanmıştır. Örneğin pragmatistler Kant'ı daha çok deneyci olarak yorumlarken Hegel gibi romantik filozoflar onu akılcı bir düşünür olarak yorumlamışlardır.

Sonuç olarak Kant'ın felsefesinde bu iki farklı yorumu da destekleyen farklı örneklerin mevcut olduğu bilinmektedir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı