Günümüz tarihine ışık tutan çalışmalarıyla Türkiye'nin yetiştirdiği en büyük tarihçilerimizdendir.

1947 yılında Avusturya'da bir göçmen kampında doğdu. Annesi Rus babası Macar kökenli olan Ortaylı ilk ve orta öğrenimini İstanbul Kanatlarımın Altında ve Ankara'da tamamladı. 1965 yılında Ankara Atatürk Lisesi'nden mezun oldu.

1969 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni ve yine aynı üniversitede Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümünü bitirdi. Viyana Üniversitesi'nde Slavistik ve Orientalistik Bölümü'nde eğitim gördü. Master çalışmasını Chicago Üniversitesi'nde Prof. Halil İnalcık ile yaptı. 1978'de "Tanzimat Sonrası Mahalli İdareler" adlı teziyle doktor 1979'da "Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu" adlı çalışmasıyla da doçent oldu. 1989'da profesör oldu.

Viyana Berlin Paris Princeton Moskova Roma Münih Strasbourg Yanya Sofya Kiel Cambridge Oxford ve Tunus Üniversitelerinde misafir öğretim üyeliği yaptı. Buralarda seminerler ve konferanslar verdi. Osmanlı tarihinin 16. ve 19. yüzyılı ve Rusya tarihiyle ilgili makaleleri yerli ve yabancı birçok dergide yayınlandı.

1989 ile 2002 yılları arasında Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde İdare Tarihi Bilim Dalı Başkanı olarak görev yaptı. 2001 yılında "Osmanlı Toplumunda Aile" adlı eseri Aydın Doğan Vakfı Ödülü'ne layık görüldü. 2002 yılında Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakultesi'nde daha sonra da Bilkent Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak görev yaptı. Uluslararası Osmanlı Etüdleri Komitesi başkan yardımcısı ve Avrupa İranoloji Cemiyeti üyesi olan Ortaylı helen Topkapı Sarayı'nın müdürlüğünü yapmaktadır.

Yayımlanmış Eserleri

Tanzimat'tan Sonra Mahalli İdareler (1974)
Türkiye İdari Tarihi (1979)
Alman Nüfuzunda Osmanlı İmparatorluğu (1980)
Gelenekten Geleceğe (1982)
İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (1983)
Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Yerel Yönetim Geleneği (1985)
İstanbul'dan Sayfalar (1986)
Studies On Ottoman Transformation (1994)
Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı (1994)
Türkiye İdare Tarihine Giriş (1996)
Osmanlı Aile Yapısı (2000)
Tarihin Sınırlarına Yolculuk (2001)
Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadi ve Sosyal Değişim (2001)
Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiye'sine (Taha Akyol ile birlikte 2002)
Osmanlı Barışı (2004)
Barış Köprüleri Dünya'ya Açılan Türk Okulları (2005)
Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek (2006)
Kırk Ambar Sohbetleri (2006)