Modern lojistik gibi çok geniş bir araştırma alanı hakkında kısa bir yazı içinde ancak basit bir taslaktan fazlasını verme olanağı yoktur. Bu yüzden bu yazının birinci kesiminde lojistik ve gelişimi üzerine genel olarak sözedilecek; ikinci kesimde en az ölçüde de olsa lojistik yöntem hakkında okuyucunun yeterli bir izlenim edinmesine gayret edilecektir. Lojistik yönteme örnek olarak da basit önermeler kalkülü seçilmiştir. Çünkü bu kalkül dedüksiyon kuramının temeli olarak öbür lojistik kalküller karşısında (yüklemler kalkülü sınıflar kalkülü ilişkiler kalkülü v.b.) lojistiğin içinde taşıyıcı bir rol oynar.

1. GENEL

1. Lojistik Ne Demektir?

Conturat Itelson ve Lalande “lojistik” sözcüğünden bir kalkül oluşturmaya hizmet eden her türlü mantıksal teoriyi kastederler (1904). Kalkül ise işaretler ve kurallar hakkında geliştirilmiş olan bir sistemden hareket ederek bu işaret ve kuralların kullanımı üzerine geliştirilmiş olan bir yapma dildir.

Bir kalkülde kurallar sadece bu işaretlerin grafikleştirilmiş formlarını gösterirler onların içeriksel anlamlarını değil. Lojistikte kullanılan böyle bir yapma dil az sayıda temel simgelerden inşa edilmiş olduğundan “lojistik” e Anglosakson dil çevresinde ayrıca ve yaygın olarak “sembolik mantık” da denir. Ama lojistikten sık sık “matematiksel mantık” olarak da sözedilir; çünkü mantıksal kalküllerin kurulması sırasında matematiğin işaret dili burada bir model olarak alınır; zaten ilk mantıksal kalküllerin matematikçiler tarafından geliştirildiği görülür ve matematikçiler herşeyden önce bu kalkülleri matematiğin mantıksal temellerini açıklamak amacıyla geliştirmişlerdir.

Lojistiğin “matematiksel mantık” adıyla kazandığı bu sonuncu görünüm B. Russell ve A.N. Whitehead”ın “Principia Mathematica” (1910-1913) adlı yapıtlarıyla birlikte standartlaşmış ve klasikleşmiştir. Ama lojistiğin bu görünümü lojistiği matematiğin veya matematikçilerin özel mantığı gibi görme yanılgısına sürükler. Daha sonra yaygınlaşmış olan bir başka yanılgıya göre de lojistik belli tarzlarda kalküller geliştirme çabası içinde yararsız bir formel oyun ya da daha da kötüsü canlı insan düşüncesini yayan bir mekaniğin içine hapsetme doğal dilin zenginliğini soyut bir formalizm içinde törpüleme girişimidir. Bununla ilgili olarak slogan haline getirilmiş bir deyimle lojistikte “tinin atomize edilmesi” nden sözedilir.

Tüm bunlara karşılık aslında lojistik ancak belirli ve sınırlı amaçlar için başvurulan bir araçtır; bu araç yardımıyla dedüktif çalışan bilimlerin başvurdukları her türlü kanıtlamalar kesinlik kusursuzluk ve mantıksal geçerlilik bakımlarından denetlenebilir ve ayrıca mantıksal ilişkilerin kendilerine de kalkül olmaksızın erişilemeyecek olan bir saydamlıkla bakma olanağı doğar. G. Frege ’ye göre (1879) kalkülün yaşayan dille olan ilişkisi mikroskopun insan gözüyle olan ilişkisiyle karşılaştırılabilir. Kalkül ve mikroskop daha incelikli bir araştırma yapma görevini yerine getirmek bakımından mutlaka gereklidirler. Buna karşılık göz ve yaşayan dil optik ve mantıksal bakımdan mükemmel olmamalarına rağmen ve hatta bundan dolayı sınırsız sayıdaki görevleri pratik yoldan ulaşılmış bir etkinlik derecesinde her zaman yerine getirebilirler. Bu açıdan bakıldığında kalkül ve mikroskop bu gibi görevleri yerine getirme konusunda yararsızdırlar.