YaGMuR_YüReKLiM
09.02.2013, 22:51
Freze aaagahlarının, dişli açmada yetersiz kalmalarından ya da diş açma işini istenen kalitede yapamamalarından ötürü azdırma aaagahlarının önemi daha belirginleşmiştir. Azdırma aaagahları, yuvarlanma metodu ile dişli çark açan özel aaagahlardır (Ek 1). Bu aaagahlar sayesinde, dişli çarklarda arzulanan düzgünlük ya da kalite elde edilmiş olur. Azdırma aaagahı adını azdırma frezesi denilen kesici ucundan-çakısından almıştır. Azdırma frezeleri (Ek 2), sağ ve sol yönlü olarak yapılan özel kesicilerdir. Görünümleri vida biçimindedir ancak azdırma aaagahında her modülden tek çakı olarak bulunur ve bir aaagah tüm modülleri açamaz. aaagahın kapasitesine göre modülleri de sınırlı olur. Örneğin; 0.5, 0.75, 1, 1.25, 1.5, 1.75, 2 gibi.Azdırma takımlarında dişlerin sırtı tornalanmış ve taşlanmış yüzeyleri vardır. Büyük takımlarda talaş oyuklarına helis verilerek dişlerin sürekli bir şekilde kavranmaları ve işlenen yüzeylerden kesintisiz olarak ayrılmaları sağlanır. Bu şekilde titreşimler de önlenmiş olur. Azdırma aaagahında işlenecek parçaya göre çeşitli tipte çakılar kullanılabilir. En yaygın olan çakı ise hava çeliğinden yapılan çakılardır. Ayrıca, titanyum alaşımlı zincir dişli çakılar ise daha sağlam oldukları için işleme kapasitesini yaklaşık olarak üç kat artırabilirler. Kesme sırasında kullanılan çeşitli sıvılar, kesme sırasında sürtünme kuvvetlerinden dolayı ortaya çıkabilecek çeşitli kırılmalara karşı alınan bir önlemdir.
Azdırma aaagahonda Gerçekleşen İşlemler
Azdırma aaagahonda işlenecek parçalar 3 çeşit işleme tabi olabilirler:
Düz dişli açma: Düz dişli açma işleminde parçanın ekseniyle dişlerin yönü paraleldir. Diğer bir şekilde ifade etmek gerekirse; parça düz bir yüzeye konulduğunda dişlerle yüzey arasında dik açı olduğu gözlenir.
Helisel dişli açma: Bu işlemde, parçanın ekseniyle dişlerin yönü paralellik göstermez. Parça düz bir yüzey üzerindeyken dişler ile yüzey arasındaki açının dar açı olduğu gözlenecektir. Çakı aaagaha yerleştirilirken belli bir açı verilmesi gerekmektedir.
Nihayetsiz çark: Tanjansiyel başlık gerektiren bu işlem her aaagahta yapılmaz.
3. Azdırma aaagahınında İşlem Sırası
Ek 3 de bir azdırma aaagahı parça işlerken gösterilmiştir. Azdırma aaagahında işlem sırası aşağıda verildiği gibidir.
İş parçası, aaagahın özeliğine uygun bağlama araçlarıyla tablaya tesbit edilir. Dişli çevresi komparatörle yapılan karşılaştırmalarla kontrol edilir.
Azdırma dişli aaagahlarının doğru olarak ayarlanması çok önemlidir. aaagahın ayarlarının ve kontrollerinin işleme başlanmaddan önce yapılması tavsiye edilir.
Açılacak dişli düz ise, azdırmanın eğim açısı çakı üzerinden alınarak takıldığı gövdeye verilir.
İş parçasıyla çakının dönüş oranı yani iş ve çakı, bir vida ile çarkı döndürüyormuş gibi düşünülerek, aaagah çark donanımları yapılmalıdır. Bunun için, dişli, diş sayısına göre bölüm dişli çarkları kataloğundan alınarak ilgili yerine takılır (Tam otomatik aaagahlarda bu donanımlar sadece kollarla yapılır.).
Dişlinin açılabilmesi için çakının diş derinliği verildikten sonra, işin dönmesiyle oranlı olarak düşey konumda ilerlemesi yine çark donanımlarıyla sağlanır.
Eğer dişli çark helis dişli ise, kesme sırasında azdırmanın dişleri arasında zorlanarak işin kaymasını önlemek ve helis açısını çıkarabilmek için çakıya göre daha hızlı dönmesi gerekir.
İşlem bitinceye kadar kesme yağı kullanılır. Böylece çakının zorlanması önlenerek düzgün yüzey elde edilmesi sağlanır.
Azdırma aaagahında İşleme Uygulaması
Ek 4 te, azdırma aaagahında işlenecek bir parçanın teknik çizimi ve de işleme için gerekli olan çeşitli veriler verilmiştir.
Azdırma aaagahının çalışmasıyla ilgili olarak DİŞSAN Redüktör ve Dişli Sanayii ziyaret edilmiştir.
Görüşülen Kişiler : Yük.Mak.Müh. Aydın YALÇIN
Adres : İMES Sanayi Sitesi. E-501 Sok. No.19
Telefon : 0 (216) 364 30 02
İş parçası azdırma aaagahına girmeden önce de çeşitli işlemlerden geçirilir. İşletmeye hammadde olarak gelen parça önce demir testeresiyle kesilir. Demir testeresiyle kesilerek belirli bir boyuta getirilen parça daha sonra torna aaagahına gider. Torna aaagahında işlenen ham malzeme azdırma aaagahında işlenmeye hazır hale getirilir. Azdırma aaagahına getirilen bu parça malafaya sabitlenir. Bu parçayı işlemek için uygun azdırma bıçağı modülüne göre seçilir. Bu aşamada ise, işleme için gerekli ölçüler göz önünde bulundurularak kafa ayarı ve helis açısı ayarı yapılır. Ayrıca diş sayısına göre taksimat çarkı ayarlanır. aaagaha sabitlenen iş parçasının tam düzgün dönmesi için salgı komparatörleri ile tespit edilen salgısı alınır. Sonraki aşamada ise, kesici uç iş parçasına % 5 kadar deydirilerek suport sıfırlanır ve işleme başlatılır. İşleme otomatik olarak yapılırken kontrol ölçüleri de periyodik olarak alınır. İş parçası aşağıdan yukarıya doğru hareket ederken, çakı ise kendi ekseni etrafında döner. Azdırma aaagahında parçanın işlenmesi sona erdikten sonra ise bu parça freze aaagahına götürülür. Bu aaagahta kamalar açılır. Son olarak ise taşlama aaagahına götürülen parçanın kalitesini artırmaya yönelik işlemler yapılır.
Azdırma aaagahında Maliyet
Azdırma takım aaagahlarında maliyet, diğer bütün takım aaagahların olduğu gibi değişken bir kavramdır. Talaşlı takım aaagahlarında maliyeti etkileyen çok çeşitli maliyetler vardır. Azdırma takım aaagahları için bunlardan başlıcaları; işin yapılmakta olduğu ülke, işçilik, iş adedi, aaagah amortismanları, işleme süreleri, aaagah bedeli, üretim yöntemi ( kütle üretimi, parti üretimi veya siparişe göre üretim), aaagahın boşta bekleme ve temizlik maliyetleri ve benzerleridir. Toplam maliyet hesaplarında gerekli veriler ise zamanlar ve birim maliyetlerdir. Burada ele alınan zamanlar; iş parçasının bağlanma süresi (t1), iş parçasının sökülme süresi (t2), aaagah temizliği süresi (t3), ölçme süresi (t4), aaagah ayarları süresi (t5), işleme dışı süre (t);
t=t1+t2+t3+t4+t5 olarak bulunur.
İş parçası için esas işleme süresi; tF olsun.
Buradan yola çıkılarak toplam işleme süresi tT=t+tF olarak ifade edilir.
Giydirilmiş işçi ücreti M olarak alındığında (işleme sürelerinin birimine göre bu büyüklüğn birimine de dikkat edilmelidir.) toplam işleme maliyeti;
C=MxtT olarak hesaplanır.
Örneğin; Ek 4 te verilen parça için;
t1=t2= 1 dak.
t3= 5 dak.
t4= 2 dak.
t5= 20 dak.
t= 1+1+5+2aaaa= 29 dak
Esas işleme süresi: tF= 30 dak.
Toplam işleme süresi: tT=t+tF= 30+29=59 dak. olur.
Giydirilmiş işçi ücreti: M= 15 $ / saat= 0.25 $/dak
Toplam maliyet: C=MxtT=0.25x59= 14.75$ bulunur.
Bu parçanın işlenmesindeki takım ve donanım maliyeti= 2$ ise
Genel maliyetler: CG=14.75+2= 16.75 $ olarak hesaplanır.
Kaynaklar
İPEKÇİOĞLU, Nusret, ”Frezecilik”, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994
DİNÇMEN, Murat, “Takımlar ve Takım Takım aaagahları”, Karadeniz Üniversitesi Basımevi, 1984
Azdırma aaagahonda Gerçekleşen İşlemler
Azdırma aaagahonda işlenecek parçalar 3 çeşit işleme tabi olabilirler:
Düz dişli açma: Düz dişli açma işleminde parçanın ekseniyle dişlerin yönü paraleldir. Diğer bir şekilde ifade etmek gerekirse; parça düz bir yüzeye konulduğunda dişlerle yüzey arasında dik açı olduğu gözlenir.
Helisel dişli açma: Bu işlemde, parçanın ekseniyle dişlerin yönü paralellik göstermez. Parça düz bir yüzey üzerindeyken dişler ile yüzey arasındaki açının dar açı olduğu gözlenecektir. Çakı aaagaha yerleştirilirken belli bir açı verilmesi gerekmektedir.
Nihayetsiz çark: Tanjansiyel başlık gerektiren bu işlem her aaagahta yapılmaz.
3. Azdırma aaagahınında İşlem Sırası
Ek 3 de bir azdırma aaagahı parça işlerken gösterilmiştir. Azdırma aaagahında işlem sırası aşağıda verildiği gibidir.
İş parçası, aaagahın özeliğine uygun bağlama araçlarıyla tablaya tesbit edilir. Dişli çevresi komparatörle yapılan karşılaştırmalarla kontrol edilir.
Azdırma dişli aaagahlarının doğru olarak ayarlanması çok önemlidir. aaagahın ayarlarının ve kontrollerinin işleme başlanmaddan önce yapılması tavsiye edilir.
Açılacak dişli düz ise, azdırmanın eğim açısı çakı üzerinden alınarak takıldığı gövdeye verilir.
İş parçasıyla çakının dönüş oranı yani iş ve çakı, bir vida ile çarkı döndürüyormuş gibi düşünülerek, aaagah çark donanımları yapılmalıdır. Bunun için, dişli, diş sayısına göre bölüm dişli çarkları kataloğundan alınarak ilgili yerine takılır (Tam otomatik aaagahlarda bu donanımlar sadece kollarla yapılır.).
Dişlinin açılabilmesi için çakının diş derinliği verildikten sonra, işin dönmesiyle oranlı olarak düşey konumda ilerlemesi yine çark donanımlarıyla sağlanır.
Eğer dişli çark helis dişli ise, kesme sırasında azdırmanın dişleri arasında zorlanarak işin kaymasını önlemek ve helis açısını çıkarabilmek için çakıya göre daha hızlı dönmesi gerekir.
İşlem bitinceye kadar kesme yağı kullanılır. Böylece çakının zorlanması önlenerek düzgün yüzey elde edilmesi sağlanır.
Azdırma aaagahında İşleme Uygulaması
Ek 4 te, azdırma aaagahında işlenecek bir parçanın teknik çizimi ve de işleme için gerekli olan çeşitli veriler verilmiştir.
Azdırma aaagahının çalışmasıyla ilgili olarak DİŞSAN Redüktör ve Dişli Sanayii ziyaret edilmiştir.
Görüşülen Kişiler : Yük.Mak.Müh. Aydın YALÇIN
Adres : İMES Sanayi Sitesi. E-501 Sok. No.19
Telefon : 0 (216) 364 30 02
İş parçası azdırma aaagahına girmeden önce de çeşitli işlemlerden geçirilir. İşletmeye hammadde olarak gelen parça önce demir testeresiyle kesilir. Demir testeresiyle kesilerek belirli bir boyuta getirilen parça daha sonra torna aaagahına gider. Torna aaagahında işlenen ham malzeme azdırma aaagahında işlenmeye hazır hale getirilir. Azdırma aaagahına getirilen bu parça malafaya sabitlenir. Bu parçayı işlemek için uygun azdırma bıçağı modülüne göre seçilir. Bu aşamada ise, işleme için gerekli ölçüler göz önünde bulundurularak kafa ayarı ve helis açısı ayarı yapılır. Ayrıca diş sayısına göre taksimat çarkı ayarlanır. aaagaha sabitlenen iş parçasının tam düzgün dönmesi için salgı komparatörleri ile tespit edilen salgısı alınır. Sonraki aşamada ise, kesici uç iş parçasına % 5 kadar deydirilerek suport sıfırlanır ve işleme başlatılır. İşleme otomatik olarak yapılırken kontrol ölçüleri de periyodik olarak alınır. İş parçası aşağıdan yukarıya doğru hareket ederken, çakı ise kendi ekseni etrafında döner. Azdırma aaagahında parçanın işlenmesi sona erdikten sonra ise bu parça freze aaagahına götürülür. Bu aaagahta kamalar açılır. Son olarak ise taşlama aaagahına götürülen parçanın kalitesini artırmaya yönelik işlemler yapılır.
Azdırma aaagahında Maliyet
Azdırma takım aaagahlarında maliyet, diğer bütün takım aaagahların olduğu gibi değişken bir kavramdır. Talaşlı takım aaagahlarında maliyeti etkileyen çok çeşitli maliyetler vardır. Azdırma takım aaagahları için bunlardan başlıcaları; işin yapılmakta olduğu ülke, işçilik, iş adedi, aaagah amortismanları, işleme süreleri, aaagah bedeli, üretim yöntemi ( kütle üretimi, parti üretimi veya siparişe göre üretim), aaagahın boşta bekleme ve temizlik maliyetleri ve benzerleridir. Toplam maliyet hesaplarında gerekli veriler ise zamanlar ve birim maliyetlerdir. Burada ele alınan zamanlar; iş parçasının bağlanma süresi (t1), iş parçasının sökülme süresi (t2), aaagah temizliği süresi (t3), ölçme süresi (t4), aaagah ayarları süresi (t5), işleme dışı süre (t);
t=t1+t2+t3+t4+t5 olarak bulunur.
İş parçası için esas işleme süresi; tF olsun.
Buradan yola çıkılarak toplam işleme süresi tT=t+tF olarak ifade edilir.
Giydirilmiş işçi ücreti M olarak alındığında (işleme sürelerinin birimine göre bu büyüklüğn birimine de dikkat edilmelidir.) toplam işleme maliyeti;
C=MxtT olarak hesaplanır.
Örneğin; Ek 4 te verilen parça için;
t1=t2= 1 dak.
t3= 5 dak.
t4= 2 dak.
t5= 20 dak.
t= 1+1+5+2aaaa= 29 dak
Esas işleme süresi: tF= 30 dak.
Toplam işleme süresi: tT=t+tF= 30+29=59 dak. olur.
Giydirilmiş işçi ücreti: M= 15 $ / saat= 0.25 $/dak
Toplam maliyet: C=MxtT=0.25x59= 14.75$ bulunur.
Bu parçanın işlenmesindeki takım ve donanım maliyeti= 2$ ise
Genel maliyetler: CG=14.75+2= 16.75 $ olarak hesaplanır.
Kaynaklar
İPEKÇİOĞLU, Nusret, ”Frezecilik”, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994
DİNÇMEN, Murat, “Takımlar ve Takım Takım aaagahları”, Karadeniz Üniversitesi Basımevi, 1984