Bilim felsefesi-4 oxford filozofları ve diğerleri

[EyLüL]

1930'larda mantıkçı pozitivizmin buraya kadar anlattığımız eleştirilerinden çok değişik nitelikte başka bir eleştirisi geliştirildi. Pozitivistlerin duyularımızdan gelen duyumlarla güvenilir bilgiler edindiğimiz görüşüne karşılık “Akşam yemeğinden önce öğlen yemeği yediğimi biliyorum” ya da “Önümde 'bir kitabın durduğunu biliyorum” şeklindeki bilgilerden başka güvenilir deneysel bilgi olamayacağı görüşü savunuldu. Felsefi sorunları çözmek için ideal bir formel dil geliştîrilmesi gereğini savunan pozitivist görüşün karşısına felsefi sorunların günlük dilin işleyişinin yanlış anlaşılmasından doğduğu görüşü çıkarıldı. Felsefi sorunların çözülmesi değil ortadan kaldırılması gerekir denildi. Felsefe sorunları çözemezdi; ancak varolan dili açıklığa kavuşturabilirdi. “Felsefe herşeyi olduğu gibi bırakır” dendi (Wittgenstein) . Felsefenin niteliği üzerine bu anlayış günlük dilin amacına tam uygun olarak işlediği varsayımına dayanıyordu. Onların hiç biri bilim felsefesini ayrıntılı olarak ele almış değillerdir. (Austin dilbilimi etkilemiştir; ancak bu etki bilim felsefesiyle değil bilimle ilgili olduğundan burada ele alınmayacaktır.) Bu düşünürler genellikle sözcüklerin belirli anlamları olduğunu ve bu anlamların zihinsel öznel deneylere dayandığı görüşünü savunan çeşitli dil teorilerinin eleştirilmesiyle uğraşmışlardır. Çok özet olarak şu görüşü ileri sürmüşlerdir: Bir sözcüğün anlamı onun kullanılışıdır ve her sözcük çok değişik şekillerde kullanılabilir. Yukarıdaki bölümde felsefenin ne olduğu konusundaki her anlayışın belirli bir bilim felsefesini içerdiğini söylemiştik. O halde oxford felsefesine özgü bir felsefe anlayışı belirlenebilirse bundan Oxford okulunun bilim felsefesinin ne olduğu (her ne kadar hiçbir temsilcisi yoksa da) çıkarılabilir. (Oxford okulunun felsefe anlayışı şöyle özetlenebilir: Güvenilir günlük bilgiler ve temelde sorunsuz olan bir günlük dil vardır . Felsefenin görevi günlük dilin yanlış anlaşılmalarını açıklığa kavuşturmaktan ibarettir.) Oxford felsefesine bağlı bir bilim felsefesi yoksa da genel olarak bu okulun bakış açısına bağlı üç ünlü bilim felsefecisi vardır. Bu nedenle biz bu düşünürleri de `Oxford felsefesi' başlığı altında tanıtacağız: Stephen Toulmin (1922-) Peter Winch (1926 ve Norwood Russell Hanson (1924-196'7)