DilinJokeri
21.12.2011, 20:49
Şemsi Paşa Külliyesi
Üsküdar İskelesi’nin sağında cami, medrese, çeşme ve türbeden oluşan küçük bir yapı topluluğudur. Şemsi Paşa 1580’de Mimar Sinan’a yaptırmıştır. 1940’da onarılmıştır. Avlunun güneydoğusunda cami ve türbe, kuzey batısında medrese odaları yer almaktadır. Cami kare planlıdır, ana mekân sekiz köşeli kasnağa oturan merkezi kubbeyle örtülüdür. Yapının içi kalem işi süslemelidir. Mermer mihrap ve ahşap minber mukarnas kabartmalı desenlerle bezelidir. Tek şerefeli minare camiye bitişiktir. Dikdörtgen planlı türbe tonoz örtülüdür. L biçimi medrese, önü revaklı kubbeli odalar planındadır. Odaların ortasında yer alan dershane kare planlı bir yapıdır. Yapı günümüzde kitaplık olarak kullanılmaktadır.
Kılıç Ali Paşa Külliyesi
Tophane Meydanı'ndadır. Kılıç Ali Paşa, 1580'de Mimar Sinan'a yaptırmıştır. Cami, medrese, hamam, türbe ve sebil, kare alanına geometrik bir düzen içinde yerleştirilmiştir. Cami üç sahınlıdır, ortadaki geniştir. Bu bölüm ortada büyük, yanlarda yarım kubbelerle örtülüdür. Dışa taşkın mihrap da yarım kubbelidir. Yan sahınlar çapraz tonozludur. Son cemaat yeri iki bölümdür. Dıştaki sütunlara oturan ahşap saçak, içteki beş kubbeyle örtülüdür. Çini süslemeler 16 yy., kalemişleri 18. yüzyıldandır. Avluda 8 mermer sütuna oturan kubbeyle örtülü şadırvan vardır. Medrese Klasik Osmanlı medreseleri planındadır. Tek bölümlü hamam, çok köşeli büyük bir kubbeyle örtülüdür. Köşelerdeki nişler derinleştirilerek eyvan biçimine getirilmiştir. Kılıç Ali Paşa Türbesi, düzgün kesme taştan, sekiz köşeli, iki kubbeli bir yapıdır. Sedef kakmalı kapı üstünde 1586 tarihli yazıt bulunmaktadır. Sebil, cami avlusunun kuzeydoğu köşesindedir. Mermer sütunlu, sivri kemerli, kubbeli bir yapıdır.
Zal Mahmut Paşa Külliyesi
Eyüp’tedir. Zal Mahmut Paşa tarafından 16. yüzyıl ortalarında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cami, iki medrese, türbe ve çeşmeden oluşan küçük bir yapıttır; ancak planı ilginçtir. Yapılar, alanın engebesine göre iki basamaklı biçimde yerleştirilmiş, buna bağlı olarak planlar ve örtü düzeni değişmiştir. Cami ana mekânı iki ayağı bağlayan üç kemerin taşıdığı büyük bir kubbeyle örtülüdür. Doğu, batı ve kuzeyde sütunlara dayanan tonozlu bölümlerle ana mekân genişletilmektedir. Merkezi kubbe dıştan dört köşe kulesiyle desteklenmiştir. Üst medrese camiyi doğu, batı ve kuzeyden U biçimi çevrelemektedir. L biçimi alt medresede, kuzey ve doğuda sütunlu revaklar arkasına odalar yerleştirilmiştir. Sekiz köşeli türbe kubbeyle örtülüdür, girişte dört sütunlu revak bulunmaktadır. Avlunun doğu duvarında 1589 tarihli çeşme vardır. Şadırvan, köşelerde sekiz sütuna oturan konik çatıyla örtülüdür.
Sokullu Külliyesi
Kadırga’dadır. Mimar Sinan’ın en başarılı yapıtlarındandır. 1571’de yapılan külliye, Engebeli bir alana geometrik bir düzen içinde yerleştirilen cami, medrese, tekke ve şadırvandan oluşmaktadır. Külliyenin merkezini oluşturan caminin kubbesi yanlara doğru ikişer yarım kubbeyle desteklenmiştir. Yapı 16. yüzyılın özgün çinileriyle süslüdür. Medresenin düz çatılı revakları ve kubbeli odaları cami avlusunu üç yönden çevrelemektedir. Kuzeyde, kubbeli büyük dershane vardır. Çok köşeli şadırvan, mermer kafeslidir. Tekke, kubbeli ana mekân ve yanlara doğru uzanan düz tavanlı semahane planındadır.
Kanuni Sultan Süleyman Külliyesi
Büyükçekmece’dedir. Mescit, kervansaray, sübyan mektebi ve çeşmeden oluşan yapı topluluğu, Mimar Sinan’ın yapıtıdır (1563). Kare planlı mescidin önünde iki son cemaat yeri vardır. Onarımlarla özgün biçimini yitirmiştir. Avlu ucundaki bağımsız minare, bu türün özgün örneklerindendir. Minber işlevi gören yapı, soğan biçimi kubbeyle örtülüdür. Kervansaray dikdörtgen planlı, sivri çatılıdır.
Süleymaniye Külliyesi
Kanuni Sultan Süleyman’ın 1550-1557 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırdığı Süleymaniye Külliyesi, mimari düzeni, yapıların yerleştirilişindeki ustalık, ekonomik ve kültürel işleviyle klasik dönemin simgesi olmuştur. Mimar Sinan, yapı topluluğunu kentin en yüksek tepelerinden birine, Haliç ve Boğaz’a egemen bir alana yapmıştır. Yaklaşık 60 dönümlük engebeli bir alan üzerinde, geometrik bir düzen içinde yerleştirilen yapılar, sayıları ve nitelikleri itibariyle külliyenin işlevsel boyutlarını ortaya koymaktadır. Cami, medreseler, türbeler, türbedar dairesi, darülhadis, tıp medresesi, darüşşifa, bimarhane, darülkurra, sübyan mektebi, imaret, tabhane, han, hamam, kitaplık ve pek çok dükkândan oluşmaktadır.
Tüm yapıları çevreleyen dış avlunun 10 kapısı bulunmaktadır. Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın deyimiyle kendisinin ve Osmanlı mimarisinin kalfalık dönemini simgeler. 63x68 m. ölçülerindeki ana mekân 53 m. yüksekliğinde büyük bir merkezi kubbeyle örtülüdür. Kubbeyi taşıyan 4 büyük ayak Baalbek, Eski Saray, İskenderiye ve Fatih’ten getirilmiştir. Yapıda Hipodrom’un sütunları da kullanılmıştır. Merkezi kubbe, kuzey ve güneyde yarım kubbelerle desteklenmiş, ana mekân yanlarda üçer kubbeli bölüm ile genişletilmiştir. Avlu, 28 kubbeli revaklarla çevrilidir. Kubbeler mermer ve pembe granitten 28 sütunu bağlayan sivri kemerlere oturmaktadır. Mihrap ve minber mermer işçiliğinin ince örneklerinden olup, mihrabı 16. yüzyıl İznik çinileriyle çevrelenmiştir. Kapı ve pencere kanatları fildişi ve sedef kakma sanatının özgün örneklerindendir. Yapı, dönemin usta hattatları Karahisari Ahmet Efendi ve Hasan Çelebi’nin yazılarıyla bezelidir. İnce minarelerinden öndekiler iki, arkadakiler üç şerefelidir. dönemin yetkin eğitim ve kültür kurumları olan, Evvel, Sani, Salis ve Rabi olarak adlandırılan 4 medrese, avlu etrafında kubbeli revakların arkasında odaları ve dershaneleriyle klasik üslupta inşa edilmiştir. Tıp medresesiyse bir dizi kubbeli oda planındadır.
Dökmeciler Hamamı, büyük kubbeli bir soğukluk, iki küçük kubbeli ılıklık ve haç biçimi eyvanlı sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır. Kervansaray’da kare ya da dikdörtgen bölümler yan yana dizilmiştir. Sübyan mektebi, kubbeli bir mekân ve kubbeli yazlık bir sofa planında olup, günümüzde çocuk kitaplığı olarak değerlendirilmektedir.
Külliyenin kurucusu Kanuni Sultan Süleyman, mihrap önündeki görkemli türbede gömülüdür. 28 sütuna oturan revakla çevrili yapının içi bitki motifi çinilerle bezelidir. Hürrem Sultan Türbesi de 16. yüzyıl çini sanatının güzel örnekleriyle süslüdür. Külliyenin solunda bir sebil ve Mimar Sinan’ın türbesi yer almaktadır.
Mihrimah Sultan Külliyesi
Edirnekapı’dadır. 16. yüzyıl ortalarında Mimar Sinan’ın yaptığı külliye, cami, medrese, sübyan mektebi, hamam, türbe ve dükkânlardan oluşmaktadır. Cami, Mimar Sinan’ın özgün bir denemesi olarak nitelenmektedir. Sanatçı burada iç mekânı genişletmiş, merkezi kubbeyi kuzeyden destekleyen yarım kubbeyi kaldırmıştır. İki yanda üç kubbeli bölümler ana mekânı bütünlemektedir. Son cemaat yeri dördü mermer, dördü granit sekiz sütuna oturan yedi kubbeyle örtülüdür. Baklava başlıklı 16 sütunlu şadırvan, 16. yüzyılın tüm özelliğini yansıtmaktadır. Ak mermer mihrap, mukarnas ve altın yaldız süslemelidir. Mermer minber rumi, palmet, geometrik geçme kafeslidir. Caminin iç duvarları ve kubbe, kalem işleriyle bezenmiştir. Minare 19. yüzyılda barok üslupta yenilenmiştir. Çifte hamam haç biçimi eyvanlı, köşe hücrelidir. Ortadaki büyük kubbe, yarım kubbelerde desteklenmiştir. Yapıya 1778’de bir çeşme eklenmiştir. Cami avlusu, üç yandan revaklı medrese odalarıyla çevrilidir. Caminin güneybatısındaki sübyan mektebi, biri büyük, iki odadan oluşmaktadır.
Kara Ahmet Paşa Külliyesi
Topkapı’dadır. Mimar Sinan’ın yapıtı olup Kara Ahmet Paşa ölünce (1555) yarım kaldığı, 1558’de bitirildiği sanılmaktadır. Cami enine dikdörtgen planlıdır. 6 sütuna oturan büyük kubbe, köşelerde 4 yarım kubbeyle desteklenmiştir. Ana mekân, yanlardaki dar ve tonozlu bölümlerle genişletilmiştir. 7 bölümlü son cemaat yeri, ortada kubbe, yanlarda tonoz örtülüdür. Kalem işi tavan süslemeleri ve son cemaat yeri çinileri dönemin üslup özelliğini gösterir. Cami avlusu çevresinde U biçiminde revaklı medrese odaları dizilidir. Sübyan mektebi külliyenin uzağında olup, dikdörtgen planlıdır. Kesme taştan türbe, 6 köşeli planlı olup, kubbeyle örtülüdür.
Hadım İbrahim Paşa Külliyesi
Silivrikapı’dadır. Sadrazam İbrahim Paşa, 1551’de Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Kesme taştan çevre duvarları ile sınırlanmış geniş bir avlu ortasında, cami, türbe, sübyan mektebi, hamam, şadırvan ve çeşmeden oluşan külliyenin bazı yapıları günümüze ulaşamamıştır. Cami kare planlı, tek kubbelidir. Son cemaat yeri altı mermer sütuna oturan beş kubbe ile örtülüdür. Giriş kapısı yanlarında, pencere ve son cemaat yeri alınlıklarındaki çini panolar, dönemin özelliğidir. Kapı kenarlarındaki ahşap geometrik geçme ve fildişi kakma işçilik özgündür. Mermer türbenin üstü açıktır.
Haseki Külliyesi
Haseki’dedir. 1551’de Haseki Hürrem Sultan, Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşme yapılarından oluşmaktadır. İlk cami, Sinan’dan önce, 1539’da yapılmış olup tek kubbeli, kare mekânlıdır; önünde beş kubbeli son cemaat yeri vardır. I. Ahmet, 1612’de yapının doğusuna kubbeli bir bölüm ekletmiştir. Onarılan mihrap mukarnas dolgulu, barok süslemelidir. Minber kürsüsü ahşap geometrik geçme süslemelidir. Medrese ortada avlu, çevresinde revaklı odalar bulunan klasik üsluptadır. Pencere alınlıklarını süsleyen çini panoların bir bölümü Topkapı Sarayı Müzesi’nde bulunmaktadır. İmaret, dikdörtgen planlı avlu çevresinde kubbeli revaklar ve iki yanda bulunan odalar planındadır. Günümüzde dispanser olarak kullanılan darüşşifa sekiz köşeli avluyu doğu, güney ve batıdan çeviren odalardan oluşmaktadır. Avlunun güneyinde bir köşesi kesik, kare eyvanlar biçiminde, kubbeli iki salon bulunmaktadır.
Şehzade Külliyesi
1543-1548 arasında bitirilen külliyenin en önemli yapıları cami ve Şehzade Türbesi’dir. Cami merkezi yapı denemelerinin en önemli örneği olarak Osmanlı mimarisine yeni bir boyut kazandırmıştır.
Şehzade Camii, büyüklüğü ve yüksekliğiyle tüm yapılara egemen durumdadır. Kare mekân, ortada 4 büyük ayağa oturan bir kubbeyle örtülüdür. Yanlarda yarım, köşelerde küçük kubbelerle desteklenmiştir. Kubbenin görkemli görünüşü dışta da sürdürülmüştür. Merkezi kubbenin köşelerine 4 ağırlık kulesi yapılmış, bunlar dilimli kubbelerle örtülmüştür.
Mimar Sinan, yapının dış mimarisinde, yeni öğeler kullanmıştır. Kubbe, kule ve kafesli pencerelerle hareketlilik kazanmış örtü düzeniyle, duvarlardaki kütlesel görünüm arasındaki çelişkiyi, doğu ve batıdaki kubbe ve tonozlu revaklarla gidermeye çalışmıştır. Giriş duvarının yanlarına ince, uzun görünümlü iki minare yerleştirilmiştir. Caminin kuzeyindeki avlu, 16 kubbeli revakla çevrilidir. Avlu ortasına IV. Murat döneminde, 8 mermer sütuna oturan sivri kubbeli bir şadırvan yapılmıştır. Mihrap ve minber mermerdir, minber geometrik kafes süslemelidir. Hünkâr mahfili köşelerde iki mermer, ortada 4 ahşap sütuna dayanmaktadır.
Şehzade Türbesi, mimarisi, çinileri, vitraylı alçı pencereleriyle anıtsal ve görkemli bir yapıttır. 8 köşeli yapıya, derin saçak örtülü, 4 sütunlu revakla girilmektedir. Yapıda küfeki, mermer, yeşil ve pembe porfir kullanılmıştır. Yerden kubbeye dek tüm duvarları kaplayan çiniler, renk, yazı ve motif zenginliğiyle göz kamaştırıcıdır. Çinilerin oluşturduğu renk cümbüşü, alçı pencerelerin vitraylarıyla güçlendirilmiştir. Şehzade Mehmet sandukasının üstündeki taht biçimi altıgen ahşap kafes olup, fildişi, kakma ve geometrik süslemeli 4 ayak üstüne oturmaktadır. Rüstem Paşa Türbesi, 8 köşeli kubbeli bir yapıdır. Mimar Sinan’ın 1561’de bitirdiği yapının çinileri, renk ve motifleriyle öbür türbeden ayrılmaktadır. Çini panolar üstünde Celi yazılı ayetler vardır.
Dış avluda Bosnalı İbrahim Paşa, Şehzade Mahmut, Hatice Sultan, Fatma Sultan, Destari Mustafa Paşa türbeleri yanında anıtsal nitelikli mezar taşları bulunmaktadır.
Medrese, dikdörtgen avluyu U biçimi çeviren revaklı odalardan oluşmaktadır. Güneyde kubbeli, büyük dershane bulunmaktadır. Avluda sivri külah örtülü, çok köşeli şadırvan vardır. Cami avlusunun doğu duvarına bitişik imaret L biçimindedir; yanındaki tabhane, duvarlara ve üç ayağa oturan 8 kubbeyle örtülüdür.
Kervansaray Vefa Lisesi’ne giden yol üstündedir; avlunun iki yanına dizili dikdörtgen odalar yapıyı biçimlendirmektedir. Mektep, kervansarayın yanında tek kubbeli bir mekândır.
Mihrimah Sultan Külliyesi
Üsküdar, İskele Meydanı’ndadır. Mihrimah Sultan tarafından, 1546/1547-1548 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, hamam, kervansaray, ambar, muvakkithane, çeşme ve türbe yapılarından oluşan külliye Klasik Osmanlı mimarisini hazırlayan yapıtlardandır. Bunlardan cami, iki türbe, medrese, sübyan mektebi, çeşme, hamam sağlamdır. Cami külliyenin merkezidir. Mimar Sinan çift revaklı son cemaat yerini ilk kez bu yapıda kullanmıştır. İç revak yüksek ve 5 kubbelidir. Ak mermerden şadırvan 21 köşelidir. Caminin ana mekânı dikdörtgen planlıdır; büyük kubbe yanlarda ve mihrap yönünde yarım kubbelerle desteklenmiştir. Mihrap duvarı köşelerinde, küçük kubbeli bölümler bulunmaktadır. Yapı, Geç dönem kalem işleri ve vitraylarla süslüdür. Ayrıca, ahşap, mermer, fildişi, sedef kakma bezemeler özgündür. 1769/1770’te caminin batı duvarına yapılan güneş saati, ilginç bir süs öğesidir. Bugün sağlık merkezi olarak kullanılan medrese tümüyle küfeki taşından, Klasik Osmanlı medreseleri planında bir yapıdır. Caminin güneyindeki sübyan mektebi, kubbeyle örtülü iki kare mekânlıdır. Kuzey girişin önündeki çeşme taş, al ve renkli mermerdir. Ayna taşı rumî kıvrık dal bezelidir. Çifte hamam, üç eyvanlı, köşe hücreli, Klasik Osmanlı hamamları planındadır. Türbeler yapıya sonradan eklenmiştir. Biri kare planlı olup 8 köşeli kasnağa oturan kubbeyle örtülüdür. Diğeri 4 mermer sütunlu, kubbeli bir yapıdır. Kubbedeki yazı ve süsleme özgündür.
Piri Mehmet Paşa Külliyesi
Piri Mehmet Paşa Külliyesi Silivri’dedir. 1530-1531 yıllarında Piri Mehmet Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cami, kervansaray, medrese, kitaplık, muvakkithane, imaret, sübyan mektebi, hamam ve çeşme yapılarından oluşmaktadır. Cami, külliyenin en önemli ve sağlam yapısıdır. Yan mekânlı caminin dışa taşkın mihrabı istiridye biçimi yarım kubbeyle örtülüdür. Medrese, avlu çevresinde dizili, önü revaklı, kubbeli odalardan oluşmaktadır. Kervansaray dikdörtgen planlı, ahşap örtülü bir yapıdır. Kesme taştan muvakkithane dikdörtgen planlı, kiremit çatılıdır.
Sultan Selim Külliyesi
Sultanselim’de, İstanbul’un Haliç’e egemen tepelerinden birine yapılmıştır. Yapımı I. Selim döneminde Mimar Acem Ali’nin başlattığı, 1522 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan’ın bitirdiği düşünülmektedir. Cami, tabhane, imaret, sübyan mektebi, hamam ve türbelerin ancak bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Merkezde yer alan cami, kare planlı olup, ana mekân, pencereli bir kasnağa oturan kubbe ile örtülüdür. İki yanda 9 kubbeli tabhane işlevinde bölümler vardır. Avlu 18 sütuna oturan 22 kubbeli revakla çevrilidir. Mermer sütunlar üstündeki hünkâr mahfili kalem işi bezemelidir. Kapı ve pencere kanatları ahşap süslemelidir. Yavuz Selim Türbesi, mihrap yönündeki avludadır. Çini yazıtında türbeyi 1523’te Kanuni’nin yaptırdığı bildirilmektedir. Tek kubbeyle örtülü, 8 köşeli yapının önünde, 4 mermer sütunlu revak bulunmaktadır. Pencere üstleri ve kubbe, kalem işleriyle süslüdür. I. Selim’in sandukası sedef kakma işlemelidir. Şehzadeler Türbesi, bu yapının karşısındadır. 8 köşeli, kubbeli, önü revaklı bir yapıdır. Kubbe, duvarlar ve pencere alınlıkları kalem işleriyle süslüdür. Abanoz kapı fildişi kakmalıdır. Yanlarda 16. yüzyıl çinisi panolar vardır. İçte Yavuz Selim’in kızları ve Kanuni’nin oğullarının gömülü olduğu 5 sanduka bulunmaktadır.
II. Bayezit Külliyesi
Sultan II. Bayezit tarafından kentin ticaret merkezi (bedesten) ile Eski Saray (Saray-ı Atik) arasında, 1501-1506 yıllarında Mimar Yakup Şah bin Sultan Şah’a yaptırılmıştır. Cami, medrese, imaret, kervansaray, mektep, hamam ve türbelerden oluşan külliye, depremler sonucu zarar görmüş ve onarımlar geçirmiştir. Caminin ibadet mekânı 4 büyük ayağa oturan büyük bir kubbe 2 yarım ve yanlarda dörder küçük kubbe ile örtülüdür. Önünde 7 kubbeli son cemaat yeri ve revaklı avlu vardır. Doğu ve batıda ana mekâna kemerle açılan 2 yan bölüm tabhanedir. Avlunun ortasında yer alan şadırvan 8 sütuna oturan barok üsluplu çatıyla örtülüdür. Düzgün kesme taştan inşa edilmiş olup, mihrap, minber ve avlu tabanı mermerdendir. Mihrabın sağındaki hünkâr köşkü ahşap mimarinin özgün yapıtları arasındadır. Tek şerefeli 2 minaresi geometrik motifler ve kufi yazılarla süslüdür. Medrese, açık avlu çevresinde dizili kubbeli revaklar ve kubbeli arka odaları ile klasik Osmanlı medreseleri planındadır. İmaret, avlu çevresinde dizili odalardan oluşmaktadır. Ambar, fırın, mutfak ve yemekhane kısmı bulunan imaret bugün Bayezit Devlet Kitaplığı’dır. Kervansaray imarete bitişik 6 kubbeli bir yapıdır. Bir bölümü kitaplık olarak kullanılmaktadır. Çifte hamamın sıcaklık kısmı, büyük kubbeli orta bölüm, yan eyvanlar ve köşe hücrelerinden oluşmaktadır. II. Bayezit’in türbesini oğlu I. Selim yaptırmıştır. 8 köşeli kubbeli bir yapıdır. Önündeki mermer revaklar yeşil mozaik taştandır. Selçuk Hatun Türbesi de yine 8 köşeli, kubbeli, yalın bir yapıdır. 19. yüzyıl kalem işleriyle süslenmiştir.
Atik Ali Paşa Külliyesi
Çemberlitaş’ta bulunan külliyeyi 1497 yılında Atik Ali Paşa yaptırmıştır. Külliye, cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, türbe ve çeşmeden oluşmaktadır. Cami, bir büyük, bir yarım kubbeyle örtülü ana mekân ve önünde beş kubbeli son cemaat yerinden oluşmaktadır. Yanlarda ikişer kubbeli mekânlar bulunmaktadır. Son cemaat yeri orta kubbesindeki malakari kalem işleri ilgi çekicidir. Sübyan mektebi avlu kapısısın yanında, tek dershaneli, tek odalı küçük bir yapıdır. Caminin güneyinde, kesme taştan, 8 köşeli, kubbeli bir türbe vardır. Külliyenin mezarlığında önemli devlet ve bilim adamları gömülüdür. Caminin avlu duvarındaki çeşmeyi 1754 yılında Hekimoğlu Ali Paşa yaptırmıştır. Elçilerin ve yabancı konukların kaldığı Elçi Hanı, günümüze ulaşmamıştır.
Davut Paşa Külliyesi
Davutpaşa’dadır. 1485 yılında Davut Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami, medrese, türbe, imaret, sübyan mektebi, mahkeme, çeşme ve hamamdan oluşmaktadır. 1894/1895 depreminde imaret, mahkeme ve mektep yıkılmıştır. 1739 yılında tadilat görmüştür. Cami, külliyenin merkezindedir. Zaviyeli camiler planında olup, ortada tek kubbeli ana mekân, yanlarda ikişer kubbeli yan bölümler bulunmaktadır. Önde 6 sütuna oturan 3 kubbeli son cemaat yeri vardır. Son cemaat yerinin sağında bulunan minarenin alt bölümü ilk yapıdandır. Caminin güneyindeki 1473 tarihli türbe 8 köşeli, kubbeli bir yapıdır. Doğusu 3 sivri kemerli, kubbeli revaklıdır. Avlu çevresinde dizili, önü revaklı odalardan oluşan medresenin doğusunda dershane odası yer alır. Oda girişlerinde barok kalem işleri görülür. Çeşme, sivri kemerli, mermer teknelidir. Külliyenin hamamı, çifte hamam planındadır.
Üsküdar İskelesi’nin sağında cami, medrese, çeşme ve türbeden oluşan küçük bir yapı topluluğudur. Şemsi Paşa 1580’de Mimar Sinan’a yaptırmıştır. 1940’da onarılmıştır. Avlunun güneydoğusunda cami ve türbe, kuzey batısında medrese odaları yer almaktadır. Cami kare planlıdır, ana mekân sekiz köşeli kasnağa oturan merkezi kubbeyle örtülüdür. Yapının içi kalem işi süslemelidir. Mermer mihrap ve ahşap minber mukarnas kabartmalı desenlerle bezelidir. Tek şerefeli minare camiye bitişiktir. Dikdörtgen planlı türbe tonoz örtülüdür. L biçimi medrese, önü revaklı kubbeli odalar planındadır. Odaların ortasında yer alan dershane kare planlı bir yapıdır. Yapı günümüzde kitaplık olarak kullanılmaktadır.
Kılıç Ali Paşa Külliyesi
Tophane Meydanı'ndadır. Kılıç Ali Paşa, 1580'de Mimar Sinan'a yaptırmıştır. Cami, medrese, hamam, türbe ve sebil, kare alanına geometrik bir düzen içinde yerleştirilmiştir. Cami üç sahınlıdır, ortadaki geniştir. Bu bölüm ortada büyük, yanlarda yarım kubbelerle örtülüdür. Dışa taşkın mihrap da yarım kubbelidir. Yan sahınlar çapraz tonozludur. Son cemaat yeri iki bölümdür. Dıştaki sütunlara oturan ahşap saçak, içteki beş kubbeyle örtülüdür. Çini süslemeler 16 yy., kalemişleri 18. yüzyıldandır. Avluda 8 mermer sütuna oturan kubbeyle örtülü şadırvan vardır. Medrese Klasik Osmanlı medreseleri planındadır. Tek bölümlü hamam, çok köşeli büyük bir kubbeyle örtülüdür. Köşelerdeki nişler derinleştirilerek eyvan biçimine getirilmiştir. Kılıç Ali Paşa Türbesi, düzgün kesme taştan, sekiz köşeli, iki kubbeli bir yapıdır. Sedef kakmalı kapı üstünde 1586 tarihli yazıt bulunmaktadır. Sebil, cami avlusunun kuzeydoğu köşesindedir. Mermer sütunlu, sivri kemerli, kubbeli bir yapıdır.
Zal Mahmut Paşa Külliyesi
Eyüp’tedir. Zal Mahmut Paşa tarafından 16. yüzyıl ortalarında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cami, iki medrese, türbe ve çeşmeden oluşan küçük bir yapıttır; ancak planı ilginçtir. Yapılar, alanın engebesine göre iki basamaklı biçimde yerleştirilmiş, buna bağlı olarak planlar ve örtü düzeni değişmiştir. Cami ana mekânı iki ayağı bağlayan üç kemerin taşıdığı büyük bir kubbeyle örtülüdür. Doğu, batı ve kuzeyde sütunlara dayanan tonozlu bölümlerle ana mekân genişletilmektedir. Merkezi kubbe dıştan dört köşe kulesiyle desteklenmiştir. Üst medrese camiyi doğu, batı ve kuzeyden U biçimi çevrelemektedir. L biçimi alt medresede, kuzey ve doğuda sütunlu revaklar arkasına odalar yerleştirilmiştir. Sekiz köşeli türbe kubbeyle örtülüdür, girişte dört sütunlu revak bulunmaktadır. Avlunun doğu duvarında 1589 tarihli çeşme vardır. Şadırvan, köşelerde sekiz sütuna oturan konik çatıyla örtülüdür.
Sokullu Külliyesi
Kadırga’dadır. Mimar Sinan’ın en başarılı yapıtlarındandır. 1571’de yapılan külliye, Engebeli bir alana geometrik bir düzen içinde yerleştirilen cami, medrese, tekke ve şadırvandan oluşmaktadır. Külliyenin merkezini oluşturan caminin kubbesi yanlara doğru ikişer yarım kubbeyle desteklenmiştir. Yapı 16. yüzyılın özgün çinileriyle süslüdür. Medresenin düz çatılı revakları ve kubbeli odaları cami avlusunu üç yönden çevrelemektedir. Kuzeyde, kubbeli büyük dershane vardır. Çok köşeli şadırvan, mermer kafeslidir. Tekke, kubbeli ana mekân ve yanlara doğru uzanan düz tavanlı semahane planındadır.
Kanuni Sultan Süleyman Külliyesi
Büyükçekmece’dedir. Mescit, kervansaray, sübyan mektebi ve çeşmeden oluşan yapı topluluğu, Mimar Sinan’ın yapıtıdır (1563). Kare planlı mescidin önünde iki son cemaat yeri vardır. Onarımlarla özgün biçimini yitirmiştir. Avlu ucundaki bağımsız minare, bu türün özgün örneklerindendir. Minber işlevi gören yapı, soğan biçimi kubbeyle örtülüdür. Kervansaray dikdörtgen planlı, sivri çatılıdır.
Süleymaniye Külliyesi
Kanuni Sultan Süleyman’ın 1550-1557 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırdığı Süleymaniye Külliyesi, mimari düzeni, yapıların yerleştirilişindeki ustalık, ekonomik ve kültürel işleviyle klasik dönemin simgesi olmuştur. Mimar Sinan, yapı topluluğunu kentin en yüksek tepelerinden birine, Haliç ve Boğaz’a egemen bir alana yapmıştır. Yaklaşık 60 dönümlük engebeli bir alan üzerinde, geometrik bir düzen içinde yerleştirilen yapılar, sayıları ve nitelikleri itibariyle külliyenin işlevsel boyutlarını ortaya koymaktadır. Cami, medreseler, türbeler, türbedar dairesi, darülhadis, tıp medresesi, darüşşifa, bimarhane, darülkurra, sübyan mektebi, imaret, tabhane, han, hamam, kitaplık ve pek çok dükkândan oluşmaktadır.
Tüm yapıları çevreleyen dış avlunun 10 kapısı bulunmaktadır. Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın deyimiyle kendisinin ve Osmanlı mimarisinin kalfalık dönemini simgeler. 63x68 m. ölçülerindeki ana mekân 53 m. yüksekliğinde büyük bir merkezi kubbeyle örtülüdür. Kubbeyi taşıyan 4 büyük ayak Baalbek, Eski Saray, İskenderiye ve Fatih’ten getirilmiştir. Yapıda Hipodrom’un sütunları da kullanılmıştır. Merkezi kubbe, kuzey ve güneyde yarım kubbelerle desteklenmiş, ana mekân yanlarda üçer kubbeli bölüm ile genişletilmiştir. Avlu, 28 kubbeli revaklarla çevrilidir. Kubbeler mermer ve pembe granitten 28 sütunu bağlayan sivri kemerlere oturmaktadır. Mihrap ve minber mermer işçiliğinin ince örneklerinden olup, mihrabı 16. yüzyıl İznik çinileriyle çevrelenmiştir. Kapı ve pencere kanatları fildişi ve sedef kakma sanatının özgün örneklerindendir. Yapı, dönemin usta hattatları Karahisari Ahmet Efendi ve Hasan Çelebi’nin yazılarıyla bezelidir. İnce minarelerinden öndekiler iki, arkadakiler üç şerefelidir. dönemin yetkin eğitim ve kültür kurumları olan, Evvel, Sani, Salis ve Rabi olarak adlandırılan 4 medrese, avlu etrafında kubbeli revakların arkasında odaları ve dershaneleriyle klasik üslupta inşa edilmiştir. Tıp medresesiyse bir dizi kubbeli oda planındadır.
Dökmeciler Hamamı, büyük kubbeli bir soğukluk, iki küçük kubbeli ılıklık ve haç biçimi eyvanlı sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır. Kervansaray’da kare ya da dikdörtgen bölümler yan yana dizilmiştir. Sübyan mektebi, kubbeli bir mekân ve kubbeli yazlık bir sofa planında olup, günümüzde çocuk kitaplığı olarak değerlendirilmektedir.
Külliyenin kurucusu Kanuni Sultan Süleyman, mihrap önündeki görkemli türbede gömülüdür. 28 sütuna oturan revakla çevrili yapının içi bitki motifi çinilerle bezelidir. Hürrem Sultan Türbesi de 16. yüzyıl çini sanatının güzel örnekleriyle süslüdür. Külliyenin solunda bir sebil ve Mimar Sinan’ın türbesi yer almaktadır.
Mihrimah Sultan Külliyesi
Edirnekapı’dadır. 16. yüzyıl ortalarında Mimar Sinan’ın yaptığı külliye, cami, medrese, sübyan mektebi, hamam, türbe ve dükkânlardan oluşmaktadır. Cami, Mimar Sinan’ın özgün bir denemesi olarak nitelenmektedir. Sanatçı burada iç mekânı genişletmiş, merkezi kubbeyi kuzeyden destekleyen yarım kubbeyi kaldırmıştır. İki yanda üç kubbeli bölümler ana mekânı bütünlemektedir. Son cemaat yeri dördü mermer, dördü granit sekiz sütuna oturan yedi kubbeyle örtülüdür. Baklava başlıklı 16 sütunlu şadırvan, 16. yüzyılın tüm özelliğini yansıtmaktadır. Ak mermer mihrap, mukarnas ve altın yaldız süslemelidir. Mermer minber rumi, palmet, geometrik geçme kafeslidir. Caminin iç duvarları ve kubbe, kalem işleriyle bezenmiştir. Minare 19. yüzyılda barok üslupta yenilenmiştir. Çifte hamam haç biçimi eyvanlı, köşe hücrelidir. Ortadaki büyük kubbe, yarım kubbelerde desteklenmiştir. Yapıya 1778’de bir çeşme eklenmiştir. Cami avlusu, üç yandan revaklı medrese odalarıyla çevrilidir. Caminin güneybatısındaki sübyan mektebi, biri büyük, iki odadan oluşmaktadır.
Kara Ahmet Paşa Külliyesi
Topkapı’dadır. Mimar Sinan’ın yapıtı olup Kara Ahmet Paşa ölünce (1555) yarım kaldığı, 1558’de bitirildiği sanılmaktadır. Cami enine dikdörtgen planlıdır. 6 sütuna oturan büyük kubbe, köşelerde 4 yarım kubbeyle desteklenmiştir. Ana mekân, yanlardaki dar ve tonozlu bölümlerle genişletilmiştir. 7 bölümlü son cemaat yeri, ortada kubbe, yanlarda tonoz örtülüdür. Kalem işi tavan süslemeleri ve son cemaat yeri çinileri dönemin üslup özelliğini gösterir. Cami avlusu çevresinde U biçiminde revaklı medrese odaları dizilidir. Sübyan mektebi külliyenin uzağında olup, dikdörtgen planlıdır. Kesme taştan türbe, 6 köşeli planlı olup, kubbeyle örtülüdür.
Hadım İbrahim Paşa Külliyesi
Silivrikapı’dadır. Sadrazam İbrahim Paşa, 1551’de Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Kesme taştan çevre duvarları ile sınırlanmış geniş bir avlu ortasında, cami, türbe, sübyan mektebi, hamam, şadırvan ve çeşmeden oluşan külliyenin bazı yapıları günümüze ulaşamamıştır. Cami kare planlı, tek kubbelidir. Son cemaat yeri altı mermer sütuna oturan beş kubbe ile örtülüdür. Giriş kapısı yanlarında, pencere ve son cemaat yeri alınlıklarındaki çini panolar, dönemin özelliğidir. Kapı kenarlarındaki ahşap geometrik geçme ve fildişi kakma işçilik özgündür. Mermer türbenin üstü açıktır.
Haseki Külliyesi
Haseki’dedir. 1551’de Haseki Hürrem Sultan, Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşme yapılarından oluşmaktadır. İlk cami, Sinan’dan önce, 1539’da yapılmış olup tek kubbeli, kare mekânlıdır; önünde beş kubbeli son cemaat yeri vardır. I. Ahmet, 1612’de yapının doğusuna kubbeli bir bölüm ekletmiştir. Onarılan mihrap mukarnas dolgulu, barok süslemelidir. Minber kürsüsü ahşap geometrik geçme süslemelidir. Medrese ortada avlu, çevresinde revaklı odalar bulunan klasik üsluptadır. Pencere alınlıklarını süsleyen çini panoların bir bölümü Topkapı Sarayı Müzesi’nde bulunmaktadır. İmaret, dikdörtgen planlı avlu çevresinde kubbeli revaklar ve iki yanda bulunan odalar planındadır. Günümüzde dispanser olarak kullanılan darüşşifa sekiz köşeli avluyu doğu, güney ve batıdan çeviren odalardan oluşmaktadır. Avlunun güneyinde bir köşesi kesik, kare eyvanlar biçiminde, kubbeli iki salon bulunmaktadır.
Şehzade Külliyesi
1543-1548 arasında bitirilen külliyenin en önemli yapıları cami ve Şehzade Türbesi’dir. Cami merkezi yapı denemelerinin en önemli örneği olarak Osmanlı mimarisine yeni bir boyut kazandırmıştır.
Şehzade Camii, büyüklüğü ve yüksekliğiyle tüm yapılara egemen durumdadır. Kare mekân, ortada 4 büyük ayağa oturan bir kubbeyle örtülüdür. Yanlarda yarım, köşelerde küçük kubbelerle desteklenmiştir. Kubbenin görkemli görünüşü dışta da sürdürülmüştür. Merkezi kubbenin köşelerine 4 ağırlık kulesi yapılmış, bunlar dilimli kubbelerle örtülmüştür.
Mimar Sinan, yapının dış mimarisinde, yeni öğeler kullanmıştır. Kubbe, kule ve kafesli pencerelerle hareketlilik kazanmış örtü düzeniyle, duvarlardaki kütlesel görünüm arasındaki çelişkiyi, doğu ve batıdaki kubbe ve tonozlu revaklarla gidermeye çalışmıştır. Giriş duvarının yanlarına ince, uzun görünümlü iki minare yerleştirilmiştir. Caminin kuzeyindeki avlu, 16 kubbeli revakla çevrilidir. Avlu ortasına IV. Murat döneminde, 8 mermer sütuna oturan sivri kubbeli bir şadırvan yapılmıştır. Mihrap ve minber mermerdir, minber geometrik kafes süslemelidir. Hünkâr mahfili köşelerde iki mermer, ortada 4 ahşap sütuna dayanmaktadır.
Şehzade Türbesi, mimarisi, çinileri, vitraylı alçı pencereleriyle anıtsal ve görkemli bir yapıttır. 8 köşeli yapıya, derin saçak örtülü, 4 sütunlu revakla girilmektedir. Yapıda küfeki, mermer, yeşil ve pembe porfir kullanılmıştır. Yerden kubbeye dek tüm duvarları kaplayan çiniler, renk, yazı ve motif zenginliğiyle göz kamaştırıcıdır. Çinilerin oluşturduğu renk cümbüşü, alçı pencerelerin vitraylarıyla güçlendirilmiştir. Şehzade Mehmet sandukasının üstündeki taht biçimi altıgen ahşap kafes olup, fildişi, kakma ve geometrik süslemeli 4 ayak üstüne oturmaktadır. Rüstem Paşa Türbesi, 8 köşeli kubbeli bir yapıdır. Mimar Sinan’ın 1561’de bitirdiği yapının çinileri, renk ve motifleriyle öbür türbeden ayrılmaktadır. Çini panolar üstünde Celi yazılı ayetler vardır.
Dış avluda Bosnalı İbrahim Paşa, Şehzade Mahmut, Hatice Sultan, Fatma Sultan, Destari Mustafa Paşa türbeleri yanında anıtsal nitelikli mezar taşları bulunmaktadır.
Medrese, dikdörtgen avluyu U biçimi çeviren revaklı odalardan oluşmaktadır. Güneyde kubbeli, büyük dershane bulunmaktadır. Avluda sivri külah örtülü, çok köşeli şadırvan vardır. Cami avlusunun doğu duvarına bitişik imaret L biçimindedir; yanındaki tabhane, duvarlara ve üç ayağa oturan 8 kubbeyle örtülüdür.
Kervansaray Vefa Lisesi’ne giden yol üstündedir; avlunun iki yanına dizili dikdörtgen odalar yapıyı biçimlendirmektedir. Mektep, kervansarayın yanında tek kubbeli bir mekândır.
Mihrimah Sultan Külliyesi
Üsküdar, İskele Meydanı’ndadır. Mihrimah Sultan tarafından, 1546/1547-1548 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, hamam, kervansaray, ambar, muvakkithane, çeşme ve türbe yapılarından oluşan külliye Klasik Osmanlı mimarisini hazırlayan yapıtlardandır. Bunlardan cami, iki türbe, medrese, sübyan mektebi, çeşme, hamam sağlamdır. Cami külliyenin merkezidir. Mimar Sinan çift revaklı son cemaat yerini ilk kez bu yapıda kullanmıştır. İç revak yüksek ve 5 kubbelidir. Ak mermerden şadırvan 21 köşelidir. Caminin ana mekânı dikdörtgen planlıdır; büyük kubbe yanlarda ve mihrap yönünde yarım kubbelerle desteklenmiştir. Mihrap duvarı köşelerinde, küçük kubbeli bölümler bulunmaktadır. Yapı, Geç dönem kalem işleri ve vitraylarla süslüdür. Ayrıca, ahşap, mermer, fildişi, sedef kakma bezemeler özgündür. 1769/1770’te caminin batı duvarına yapılan güneş saati, ilginç bir süs öğesidir. Bugün sağlık merkezi olarak kullanılan medrese tümüyle küfeki taşından, Klasik Osmanlı medreseleri planında bir yapıdır. Caminin güneyindeki sübyan mektebi, kubbeyle örtülü iki kare mekânlıdır. Kuzey girişin önündeki çeşme taş, al ve renkli mermerdir. Ayna taşı rumî kıvrık dal bezelidir. Çifte hamam, üç eyvanlı, köşe hücreli, Klasik Osmanlı hamamları planındadır. Türbeler yapıya sonradan eklenmiştir. Biri kare planlı olup 8 köşeli kasnağa oturan kubbeyle örtülüdür. Diğeri 4 mermer sütunlu, kubbeli bir yapıdır. Kubbedeki yazı ve süsleme özgündür.
Piri Mehmet Paşa Külliyesi
Piri Mehmet Paşa Külliyesi Silivri’dedir. 1530-1531 yıllarında Piri Mehmet Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cami, kervansaray, medrese, kitaplık, muvakkithane, imaret, sübyan mektebi, hamam ve çeşme yapılarından oluşmaktadır. Cami, külliyenin en önemli ve sağlam yapısıdır. Yan mekânlı caminin dışa taşkın mihrabı istiridye biçimi yarım kubbeyle örtülüdür. Medrese, avlu çevresinde dizili, önü revaklı, kubbeli odalardan oluşmaktadır. Kervansaray dikdörtgen planlı, ahşap örtülü bir yapıdır. Kesme taştan muvakkithane dikdörtgen planlı, kiremit çatılıdır.
Sultan Selim Külliyesi
Sultanselim’de, İstanbul’un Haliç’e egemen tepelerinden birine yapılmıştır. Yapımı I. Selim döneminde Mimar Acem Ali’nin başlattığı, 1522 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan’ın bitirdiği düşünülmektedir. Cami, tabhane, imaret, sübyan mektebi, hamam ve türbelerin ancak bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Merkezde yer alan cami, kare planlı olup, ana mekân, pencereli bir kasnağa oturan kubbe ile örtülüdür. İki yanda 9 kubbeli tabhane işlevinde bölümler vardır. Avlu 18 sütuna oturan 22 kubbeli revakla çevrilidir. Mermer sütunlar üstündeki hünkâr mahfili kalem işi bezemelidir. Kapı ve pencere kanatları ahşap süslemelidir. Yavuz Selim Türbesi, mihrap yönündeki avludadır. Çini yazıtında türbeyi 1523’te Kanuni’nin yaptırdığı bildirilmektedir. Tek kubbeyle örtülü, 8 köşeli yapının önünde, 4 mermer sütunlu revak bulunmaktadır. Pencere üstleri ve kubbe, kalem işleriyle süslüdür. I. Selim’in sandukası sedef kakma işlemelidir. Şehzadeler Türbesi, bu yapının karşısındadır. 8 köşeli, kubbeli, önü revaklı bir yapıdır. Kubbe, duvarlar ve pencere alınlıkları kalem işleriyle süslüdür. Abanoz kapı fildişi kakmalıdır. Yanlarda 16. yüzyıl çinisi panolar vardır. İçte Yavuz Selim’in kızları ve Kanuni’nin oğullarının gömülü olduğu 5 sanduka bulunmaktadır.
II. Bayezit Külliyesi
Sultan II. Bayezit tarafından kentin ticaret merkezi (bedesten) ile Eski Saray (Saray-ı Atik) arasında, 1501-1506 yıllarında Mimar Yakup Şah bin Sultan Şah’a yaptırılmıştır. Cami, medrese, imaret, kervansaray, mektep, hamam ve türbelerden oluşan külliye, depremler sonucu zarar görmüş ve onarımlar geçirmiştir. Caminin ibadet mekânı 4 büyük ayağa oturan büyük bir kubbe 2 yarım ve yanlarda dörder küçük kubbe ile örtülüdür. Önünde 7 kubbeli son cemaat yeri ve revaklı avlu vardır. Doğu ve batıda ana mekâna kemerle açılan 2 yan bölüm tabhanedir. Avlunun ortasında yer alan şadırvan 8 sütuna oturan barok üsluplu çatıyla örtülüdür. Düzgün kesme taştan inşa edilmiş olup, mihrap, minber ve avlu tabanı mermerdendir. Mihrabın sağındaki hünkâr köşkü ahşap mimarinin özgün yapıtları arasındadır. Tek şerefeli 2 minaresi geometrik motifler ve kufi yazılarla süslüdür. Medrese, açık avlu çevresinde dizili kubbeli revaklar ve kubbeli arka odaları ile klasik Osmanlı medreseleri planındadır. İmaret, avlu çevresinde dizili odalardan oluşmaktadır. Ambar, fırın, mutfak ve yemekhane kısmı bulunan imaret bugün Bayezit Devlet Kitaplığı’dır. Kervansaray imarete bitişik 6 kubbeli bir yapıdır. Bir bölümü kitaplık olarak kullanılmaktadır. Çifte hamamın sıcaklık kısmı, büyük kubbeli orta bölüm, yan eyvanlar ve köşe hücrelerinden oluşmaktadır. II. Bayezit’in türbesini oğlu I. Selim yaptırmıştır. 8 köşeli kubbeli bir yapıdır. Önündeki mermer revaklar yeşil mozaik taştandır. Selçuk Hatun Türbesi de yine 8 köşeli, kubbeli, yalın bir yapıdır. 19. yüzyıl kalem işleriyle süslenmiştir.
Atik Ali Paşa Külliyesi
Çemberlitaş’ta bulunan külliyeyi 1497 yılında Atik Ali Paşa yaptırmıştır. Külliye, cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, türbe ve çeşmeden oluşmaktadır. Cami, bir büyük, bir yarım kubbeyle örtülü ana mekân ve önünde beş kubbeli son cemaat yerinden oluşmaktadır. Yanlarda ikişer kubbeli mekânlar bulunmaktadır. Son cemaat yeri orta kubbesindeki malakari kalem işleri ilgi çekicidir. Sübyan mektebi avlu kapısısın yanında, tek dershaneli, tek odalı küçük bir yapıdır. Caminin güneyinde, kesme taştan, 8 köşeli, kubbeli bir türbe vardır. Külliyenin mezarlığında önemli devlet ve bilim adamları gömülüdür. Caminin avlu duvarındaki çeşmeyi 1754 yılında Hekimoğlu Ali Paşa yaptırmıştır. Elçilerin ve yabancı konukların kaldığı Elçi Hanı, günümüze ulaşmamıştır.
Davut Paşa Külliyesi
Davutpaşa’dadır. 1485 yılında Davut Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami, medrese, türbe, imaret, sübyan mektebi, mahkeme, çeşme ve hamamdan oluşmaktadır. 1894/1895 depreminde imaret, mahkeme ve mektep yıkılmıştır. 1739 yılında tadilat görmüştür. Cami, külliyenin merkezindedir. Zaviyeli camiler planında olup, ortada tek kubbeli ana mekân, yanlarda ikişer kubbeli yan bölümler bulunmaktadır. Önde 6 sütuna oturan 3 kubbeli son cemaat yeri vardır. Son cemaat yerinin sağında bulunan minarenin alt bölümü ilk yapıdandır. Caminin güneyindeki 1473 tarihli türbe 8 köşeli, kubbeli bir yapıdır. Doğusu 3 sivri kemerli, kubbeli revaklıdır. Avlu çevresinde dizili, önü revaklı odalardan oluşan medresenin doğusunda dershane odası yer alır. Oda girişlerinde barok kalem işleri görülür. Çeşme, sivri kemerli, mermer teknelidir. Külliyenin hamamı, çifte hamam planındadır.