Ctrl
15.07.2010, 14:38
Enformasyon
Enformasyonhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif genel olarak insanın dış dünyayla ilişkisindehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif belirsizlik düzeyini azaltan her tür uyaran şeklinde tanımlanabilir. Daha özel olarak ise formatlanmış ve yapılandırılmış veriler bütünü olarak tanımlanabilir.
Yaygın anlamda enformasyon terimihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif "haber" (Ing. Newshttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Alnı. Nachrichf) veya mesaj terimiyle eşanlamlıdır. Shannonhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif mesajın ilettiği "enformasyon miktarı" kavramını matematik olarak tanımlarken enformasyon terimine de teknik bir anlam yüklemiştir.
Bu anlamıyla enformasyon mesaj vasıtasıyla belirsizliğin azaltılmasının ölçüsüdür. Bu doğrultuda enformasyonhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif mesajın alıcıya göre yenihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif orijinal olan yanına veya öğelerine göndermektedir. Enformasyon teorisihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu noktadan hareketlehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif mesajlarıhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kapsadıkları enformasyon miktarınahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif orijinallik ve olağanlık derecesinehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif artıklık (redundancy) oranınahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif anlaşılabilirlik düzeyine göre çeşitli kategorilere ayırmaktadır (Moles'in tarafımdan 1983'de Türkçe'ye çevrilen Kültürün Toplumsal Dinamiği adlı eseri bu teorinin sosyal olgulara uygulanışının çok çeşitli örnekleriyle doludur).
Enformasyon istatistiksel olarak ikili sorularla (bits olarak)http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yani evet veya hayır şeklinde cevap verilen soruların sayısıyla ölçülmektedir. Belirsizliği azaltma bakımındanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif her iki cevap eşdeğerli sayılmaktadır.
Moles (1971) bunu şu tür bir örnekle açıklar: Ahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Bhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Chttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Dhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Fhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ghttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif H şeklinde 8 işaretlik bir dizi içinden bir harf seçelim; bu harf D olsun. Muhatabımızahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif evet-hayır cevabı alacağı sorular vasıtasıylahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif aklımızda hangi harfi tuttuğumuzu kesinlikle bulmasını söyleyelim. Bu oyunhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif alıcının bizden bir takım enformasyonlar istemesine dayanan bir oyundur.
Muhatabımız doğru harfi bulmak için kaç enformasyon isteyecektir? Her bir harfin "doğru" (seçilen) olma ihtimali 1/8'dİr. En mantıklı yol bu oranı her seferinde yan yarıya büyütmektir (yani olasılığı artırmaktır). İlk soru şudur: Seçilen harfhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif dizinin ilk yarısında mıdır?
Evet veya hayır cevabına göre Ahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Bhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Chttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif D ve Ehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Fhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ghttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif H yarıları kalacak ve olasılık 1/4'e düşecektir. Cevap "evet"tir. İkinci soru yine aynı olacaktır: Seçilen harf bu dörtlünün ilk yarısında mıdır? Cevap "hayır" olacağına göre Chttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif D ikilisi kalacaktır ve bu iki harften birisinin doğru olma olasılığı 1/2'ye düşecektir.
Üçüncü soru yine aynıdır ve cevap "hayır" olacaktır. Böylece muhatabımız üç soruda (üç bits'lik enformasyonla) hangi harfi tuttuğumuzu kesinlikle bulacaktır. 32 harflik bir alfabedehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif herhangi bir harfi bulmak için ise 5 bits'lik enformasyon yeterli olmaktadır.
Aynı oyun bir kitap içinden seçilen bir sözcüğü bulmak şeklinde de oynanabilir. Bu durumda da sorular; Bu sözcükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kitabın ilk yansında mı ? şeklinde başlayıp tek bir sayfaya gelindiğinde Bu sözcükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sayfanın ilk yarısında mı? İle devam edecek ve nihayet Bu sözcük satırın ilk yarısında mı? vb. şeklini alacaktır. Sonuçta kitabın sayfa sayısına ve sayfanın büyüklüğüne bağlı olarak az ya da çok sayıda (ve tümüyle kodlanabilir) enformasyonla hedefe ulaşılacaktır.
Enformasyon bilgiden farklıdır. Bilgihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir öğrenme kapasitesi ve bilişsel kapasite gerektirmektedirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif birbirinden farklı gerçeklikleri kapsar; örneğin eğitim kurumlarında verilen bilgilerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir araştırma laboratuarında elde edilen bilgiler veya bir üretim (bir iş yaparken) etkinliği sırasında kendiliğinden ortaya çıkan bilgiler.
Tüm enformasyonlar "a priori" olarak kodlanabilir ve dolayısıyla büyük ölçekte kopyalanıp yayılabilir; oysa bilgihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif örtükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif satır arası niteliğinde olabilir ve bu nedenle kodlanması zordurhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Örneğin bir mesleğin yıllarca icrasıyla kazanılan ustalık böyledir.
Enformasyonhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif genel olarak insanın dış dünyayla ilişkisindehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif belirsizlik düzeyini azaltan her tür uyaran şeklinde tanımlanabilir. Daha özel olarak ise formatlanmış ve yapılandırılmış veriler bütünü olarak tanımlanabilir.
Yaygın anlamda enformasyon terimihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif "haber" (Ing. Newshttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Alnı. Nachrichf) veya mesaj terimiyle eşanlamlıdır. Shannonhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif mesajın ilettiği "enformasyon miktarı" kavramını matematik olarak tanımlarken enformasyon terimine de teknik bir anlam yüklemiştir.
Bu anlamıyla enformasyon mesaj vasıtasıyla belirsizliğin azaltılmasının ölçüsüdür. Bu doğrultuda enformasyonhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif mesajın alıcıya göre yenihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif orijinal olan yanına veya öğelerine göndermektedir. Enformasyon teorisihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bu noktadan hareketlehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif mesajlarıhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kapsadıkları enformasyon miktarınahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif orijinallik ve olağanlık derecesinehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif artıklık (redundancy) oranınahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif anlaşılabilirlik düzeyine göre çeşitli kategorilere ayırmaktadır (Moles'in tarafımdan 1983'de Türkçe'ye çevrilen Kültürün Toplumsal Dinamiği adlı eseri bu teorinin sosyal olgulara uygulanışının çok çeşitli örnekleriyle doludur).
Enformasyon istatistiksel olarak ikili sorularla (bits olarak)http://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif yani evet veya hayır şeklinde cevap verilen soruların sayısıyla ölçülmektedir. Belirsizliği azaltma bakımındanhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif her iki cevap eşdeğerli sayılmaktadır.
Moles (1971) bunu şu tür bir örnekle açıklar: Ahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Bhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Chttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Dhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Fhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ghttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif H şeklinde 8 işaretlik bir dizi içinden bir harf seçelim; bu harf D olsun. Muhatabımızahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif evet-hayır cevabı alacağı sorular vasıtasıylahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif aklımızda hangi harfi tuttuğumuzu kesinlikle bulmasını söyleyelim. Bu oyunhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif alıcının bizden bir takım enformasyonlar istemesine dayanan bir oyundur.
Muhatabımız doğru harfi bulmak için kaç enformasyon isteyecektir? Her bir harfin "doğru" (seçilen) olma ihtimali 1/8'dİr. En mantıklı yol bu oranı her seferinde yan yarıya büyütmektir (yani olasılığı artırmaktır). İlk soru şudur: Seçilen harfhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif dizinin ilk yarısında mıdır?
Evet veya hayır cevabına göre Ahttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Bhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Chttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif D ve Ehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Fhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Ghttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif H yarıları kalacak ve olasılık 1/4'e düşecektir. Cevap "evet"tir. İkinci soru yine aynı olacaktır: Seçilen harf bu dörtlünün ilk yarısında mıdır? Cevap "hayır" olacağına göre Chttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif D ikilisi kalacaktır ve bu iki harften birisinin doğru olma olasılığı 1/2'ye düşecektir.
Üçüncü soru yine aynıdır ve cevap "hayır" olacaktır. Böylece muhatabımız üç soruda (üç bits'lik enformasyonla) hangi harfi tuttuğumuzu kesinlikle bulacaktır. 32 harflik bir alfabedehttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif herhangi bir harfi bulmak için ise 5 bits'lik enformasyon yeterli olmaktadır.
Aynı oyun bir kitap içinden seçilen bir sözcüğü bulmak şeklinde de oynanabilir. Bu durumda da sorular; Bu sözcükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif kitabın ilk yansında mı ? şeklinde başlayıp tek bir sayfaya gelindiğinde Bu sözcükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif sayfanın ilk yarısında mı? İle devam edecek ve nihayet Bu sözcük satırın ilk yarısında mı? vb. şeklini alacaktır. Sonuçta kitabın sayfa sayısına ve sayfanın büyüklüğüne bağlı olarak az ya da çok sayıda (ve tümüyle kodlanabilir) enformasyonla hedefe ulaşılacaktır.
Enformasyon bilgiden farklıdır. Bilgihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir öğrenme kapasitesi ve bilişsel kapasite gerektirmektedirhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif birbirinden farklı gerçeklikleri kapsar; örneğin eğitim kurumlarında verilen bilgilerhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif bir araştırma laboratuarında elde edilen bilgiler veya bir üretim (bir iş yaparken) etkinliği sırasında kendiliğinden ortaya çıkan bilgiler.
Tüm enformasyonlar "a priori" olarak kodlanabilir ve dolayısıyla büyük ölçekte kopyalanıp yayılabilir; oysa bilgihttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif örtükhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif satır arası niteliğinde olabilir ve bu nedenle kodlanması zordurhttp://www.tekplatform.com/images/smilies/virgs.gif Örneğin bir mesleğin yıllarca icrasıyla kazanılan ustalık böyledir.